Programma Kaag moet jongeren in Afrika beter perspectief bieden: ‘We willen allemaal weg’

‘We willen allemaal weg’, zegt Yason Yared, een 17-jarige vluchteling uit Eritrea die nu alweer vier jaar in de Soedanese hoofdstad Khartoem verblijft, maar zijn zinnen heeft gezet op een bestaan in Duitsland. ‘Waarom? Omdat we Soedan haten. We krijgen geen kansen.’

Even verderop op de stoffige binnenplaats van de El Deem Eritrean School verkondigt minister voor Internationale Handel en Ontwikkelingssamenwerking Sigrid Kaag een andere boodschap. De D66-bewindsvrouw is afgereisd naar haar oude standplaats Khartoem, waar ze ooit twee jaar werkte voor Unicef, om het programma Prospects te lanceren. Daarmee wil Kaag juist meer perspectief bieden aan jongeren in de regio, ook in de hoop dat ze dan afzien van de gevaarlijke overtocht naar Europa. Of, zoals Kaag deze week in een brief aan de Tweede Kamer schreef: het kabinet stelt in totaal 500 miljoen euro beschikbaar om armoede te bestrijden, stabiliteit te bevorderen én ‘irreguliere immigratie te voorkomen’.

Moeilijke opgave

Zonder samen te werken met landen als Soedan, een knooppunt van migratiestromen uit Afrika en het Midden-Oosten, zal dat een moeilijke opgave worden. Nu al huisvest het land, dat kreunt onder economische stagnatie, 1,9 miljoen intern ontheemden en daarnaast nog eens 1,1 miljoen vluchtelingen uit landen als Zuid-Soedan (ruim 800.000), Syrië (93.000) en dus ook Eritrea (121.000), het thuisland van Yared, wiens moeder al in Duitsland woont. ‘Mijn vader is hier nu kapper, maar zonder het geld dat mijn moeder opstuurt, zouden we het niet redden.’

Ook de andere scholieren die om Yared heen staan, hebben meestal wel een familielid ergens in het Westen. Zo hoopt de 17-jarige Sara Tsehaya advocaat te worden, maar daarna wil ze naar de Verenigde Staten. ‘Mijn oma woont daar al.’ Naast vakken als science en Arabisch krijgen de jonge vluchtelingen, die soms geboren zijn in Soedan, mede dankzij de Nederlandse steun ook Engels onderwijs.

Kaag heeft niet de illusie dat haar programma iedereen zal weerhouden van de tocht richting Europa. ‘Ze zullen niet allemaal hier blijven, maar de meesten willen juist in hun eigen land blijven. 80 procent zit in de eigen regio, maar dan moeten we wel perspectief bieden. Daarom richten we ons op jongeren en onderwijs.’

Het door Kaag opgezette programma moet er vooral toe leiden dat de vaardigheden van de scholieren, zowel vluchtelingen als jongeren uit de gastgemeenschappen, beter aansluiten op de arbeidsmarkt. De aanpak wordt naast Soedan in nog zeven landen uitgevoerd, waaronder Oeganda, Ethiopië en Egypte. Voor een land als Soedan is er de komende vier jaar dan 40 miljoen euro beschikbaar. VN-organisaties als Unicef, UNHCR en ILO voeren het programma namens Nederland uit.

Achteraan in de rij

Rooskleurig is de situatie nu allerminst. Elk jaar betreden er in Afrika 12 miljoen jongeren de arbeidsmarkt, terwijl er slechts 3 miljoen banen bijkomen. In een land als Soedan is ruim 60 procent van de bevolking jonger dan dertig jaar. Vluchtelingen als Yason Yared staan dan vaak achteraan in de rij.

Europa blijft dan lonken. Eritreërs staan sinds jaar en dag in de top van asielzoekers in Nederland, meestal met een verblijfsvergunning als gevolg. In de aanloop naar verkiezingen van 2021 valt nu al bij coalitiepartijen als VVD en CDA te horen dat er meer deals gesloten moeten worden met Afrikaanse landen, bijvoorbeeld om te voorkomen dat meer Eritreeërs naar Nederland komen.

Kaag houdt zich in Khartoem op de vlakte over die discussie en verwijst naar staatssecretaris van Asiel Ankie Broekers-Knol. Volgens de D66-bewindsvrouw staat ontwikkelingssamenwerking niet alleen in dienst van het tegengaan van immigratie. ‘We bekijken het veel breder. Het gaat ook om mensenrechten, om kansen bieden aan jongeren, om preventie zodat de situatie niet verder verslechtert.’

Kaag erkent tegelijkertijd dat haar programma slechts een kleine bijdrage levert. ‘Het grote geld komt nooit van ontwikkelingssamenwerking.’