Een messenverbod voor minderjarigen, heeft dat zin?

1. Wat is er aan de hand met jongeren die messen dragen?

De Amsterdamse politie sloeg vorige maand alarm over het aantal jongeren dat wapens bij zich heeft. Een agent plaatste een Facebookbericht met een intimiderende verzameling messen die hij had gevonden bij kinderen van 11 tot 16 jaar oud in Buitenveldert.

Volgens Carlos Lowijs, regiomanager bij jeugdhulpverleningsorganisatie Streetcornerwork, gaat het om een uiteenlopende groep jongeren die messen draagt – en soms blijft het niet daarbij. “Het is misschien meer zichtbaar in Zuidoost en Nieuw-West door de incidenten daar, maar het gebeurt echt overal, in het hele land. Je kan het niet herleiden tot een specifieke groep jongeren.”

Het blijft dan ook niet bij jongeren in Amsterdam: bureau Halt ziet over het gehele land een toename van het aantal steekincidenten onder jongeren met illegale wapens.

Daarbij resoneren vooral de extreme gevallen. In het Friese Drachten overleed eind december de 16-jarige Roan na een steekincident. Twee weken geleden werd in Spijkenisse, vlak bij Rotterdam, eveneens een 16-jarige jongen in zijn buik gestoken, door een 13-jarige schoolgenoot. En dit weekend was het in Spijkenisse weer raak – vandaar de oproep van de burgemeester daar.

2. Waarom dragen ze messen bij zich?

Volgens hoogleraar jeugdcriminologie Frank Weerman, verbonden aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en onderzoeker bij het NSCR in Amsterdam, moeten we oppassen met het luiden van de noodklok. “Messen dragen is iets van alle tijden,” zegt hij. “Er zijn geen bendeoorlogen, er zijn geen no-go areas. Je kunt nog met een gerust hart de straat over.”

Toch ziet Weerman wel degelijk een trend. “Jongens laten zich beïnvloeden door wat ze online zien.” Eerder schreef Het Parool al over de opkomst van drillrap, een agressieve vorm van rap die is komen overwaaien uit Amerika en Engeland waarin met regelmaat wordt gesproken over steken. Die zal zeker enige invloed hebben, maar verklaart niet voor alle jongeren waarom zij met messen lopen.

“Wij geloven niet zo in het bestrijden van drillrap,” zegt Lowijs. “Jongeren zullen dan wel een andere manier vinden om zich te uiten.”

Weerman en hij zien wel een wapenwedloop onder jongeren. Weerman: “Ze lezen verhalen in de media of horen van vrienden dat er andere jongens en meiden met messen lopen. Daardoor denken ze dat ze zich ook moeten bewapenen.”

Lowijs ziet dat sommige jongeren ook naar messen grijpen om anderen te beroven, om spullen te krijgen die ze anders niet kunnen betalen. “De tegenstelling tussen arm en rijk lijkt dan soms naar boven te komen.”

3. Wat voor messen dragen de jongeren?

De messen die nu gevonden worden bij jongeren lopen uiteen van keukenmessen tot machetes. In Buitenveldert vond de dienstdoende agent in januari messen van wel 60 centimeter lang. Tot de vondst behoorden ook een kapmes en een legermes.

Lowijs trekt de vergelijking met merkkleding. “Het geeft een bepaalde status,” zegt hij. “Simpel gezegd denk ik dat iemand ooit met een klein mesje aankwam en een ander vervolgens met een zakmes. Uiteindelijk komt er dan eentje met een machete.”

4. Wat voor verbod geldt er nu?

Op dit moment verbiedt de ‘Wet wapens en munitie’ al stiletto’s, valmessen, vlindermessen en vouwbare lemmets langer dan 28 centimeter. Maar met brood- en vleesmessen de straat op gaan is dus niet verboden, terwijl je daarmee ook al lelijke verwondingen kunt veroorzaken.

In Amsterdam is mede daarom in buurten in Centrum, Oost en Zuidoost een volledig messenverbod van kracht. Dat gaat dan om gebieden die door de burgemeester als ‘overlastgebied’ zijn aangewezen, sommige al in 2007. Daar is zelfs het meedragen van kleine mesjes, schroevendraaiers en andere kleine steekwapens verboden.

Burgemeester Ahmed Aboutaleb van Rotterdam kondigde maandagavond een nieuwe maatregel aan. Rotterdamse ouders van wie hun kind voor de tweede keer wordt betrapt met een mes op zak moeten binnenkort een dwangsom van 2500 euro betalen. 

5. Hoe haalbaar is een uitgebreider verbod?

De burgemeesters van Nissewaard en Ridderkerk in Zuid-Holland roepen op tot een totaalverbod op het dragen van messen, specifiek voor minderjarigen. Die oproep deed de burgemeester van Smallingerland, waarin Drachten ligt, eerder ook al.

Minister Grapperhaus vindt dat geen goede oplossing. Tegen de NOS zei hij dat ‘je ook met een aardappelmesje de straat op kunt lopen en iemand kunt neersteken’.

Een dergelijk verbod roept ook andere vragen op. Waarom zou het alleen voor minderjarigen moeten gelden? Sommige verdachten zijn bijvoorbeeld net 18 jaar wanneer ze worden opgepakt met een mes op zak. “De grens van 18 jaar lijkt in het strafrecht soms vrij willekeurig,” zegt Weerman.

6. Wat zijn andere mogelijke oplossingen?

Hoogleraar Weerman benadrukt het belang van jongerenwerk. “Je moet in verbinding blijven met de jongeren. Als de politie en scholen streng gaan fouilleren, kun je misschien wel meer messen ontdekken en innemen. Maar je krijgt er geen betere band met de jongeren van.”

Lowijs van Streetcornerwork vindt het belangrijk om het niet alleen over de jongeren te hebben. “We moeten ook in gesprek met de scholen en de ouders. Waar zijn die, als hun 15-jarigen over straat lopen met een mes?”