Handelsverdrag Ceta op dood spoor in Eerste Kamer

In plaats van afgelopen zondag vertrekt Minister Sigrid Kaag van Internationale Handel nu pas dinsdag na de stemming in de Tweede Kamer over het Ceta-verdrag richting Soedan. Er tekent zich een nipte meerderheid af, maar in de Eerste Kamer komen de voorstanders volgens dezelfde stemverhoudingen nog altijd zes zetels tekort. Kaag heeft de afgelopen dagen geprobeerd om alsnog enkele oppositiepartijen te vermurwen voor te stemmen, zodat de kansen voor een meerderheid in de senaat straks ook wat beter zijn.

Bij 50Plus – goed voor vier zetels in de Tweede Kamer en twee in de senaat – houden ze de optie van een voorstem nog altijd open. ‘We zijn ons nog aan het beraden’, laat een woordvoerder van Henk Krol weten. Over eventuele gesprekken met Kaag doet de partij mistig. 

Als Krol overstag gaat, kan dat in theorie een eerste bouwsteen zijn voor een meerderheid in de Eerste Kamer. Eind december wist het kabinet op die manier al een gelegenheidscoalitie te smeden om de noodwet voor het stikstofbeleid door de senaat te loodsen: naast 50Plus stemden toen de SGP (twee zetels) en Groep Otten (GO, twee zetels) voor. Precies genoeg.

‘Kabinet moet heronderhandelen’

Is dat nu weer een ontsnappingsroute? Fractieleider Henk Otten van GO staat niet te springen en toont zich 'zeer kritisch over Ceta’, ook al heeft de Canadese ambassadeur Lisa Helfand onlangs nog een uur op hem ingepraat en zijn er vanuit coalitiekringen achter de schermen ook al toenaderingspogingen geweest. Naast mogelijke nadelen voor de Nederlandse landbouw heeft Otten vooral problemen met het arbitragehof, het zogenoemde Investment Court Systeem (ICS), waar bedrijven terecht kunnen die zich benadeeld voelen door nationale regelgeving. 

‘Zo’n buitenlands instituut kan dan nationale wetgeving overrulen’, meent Otten, ook al bezweert Kaag dat Nederland daar niet bang voor hoeft te zijn. ‘Wij vinden dat ver gaan. Dat ICS moet eruit. Het kabinet moet maar gaan heronderhandelen.’  Voor Kaag zijn dat onheilspellende woorden: er kan niet meer heronderhandeld worden: zonder arbitragehof geen handelsverdrag.

De andere potentiële gedoogpartner, de SGP, is nog stelliger: er komt geen voorstem, laat Tweede Kamerlid Roelof Bisschop weten.  ‘Wij vrezen dat het uiteindelijk delen van de landbouw raakt. Sommige sectoren profiteren, daarin heeft minister Kaag gelijk, maar voor de vleessector is het een te riskante ontwikkeling, vooral gezien de maatregelen die al zijn genomen en wat hen nog boven het hoofd hangt.’ Net als Otten houdt de SGP’ er ook twijfels over het arbitragehof. 

Noodscenario

In theorie zou de SGP-fractie in de Eerste Kamer straks anders kunnen stemmen dan de partijgenoten in de Tweede Kamer, maar in de praktijk komt dat zelden voor bij belangrijke stemmingen. Dat maakt ook een laatste ontsnappingsroute voor Kaag onwaarschijnlijk: muitende PvdA-senatoren die zich straks tegen de wil van partijleider Lodewijk Asscher alsnog bekennen tot het handelsverdrag. Zelfs de grootste optimist in het kabinet zal daar niet op rekenen.

Achter de schermen circuleert inmiddels al een noodscenario. Als het handelsverdrag dinsdag inderdaad met een nipte meerderheid door de Tweede Kamer komt, volgt waarschijnlijk een beproefd politiek recept: tijdrekken. Met allerlei schriftelijke vragenrondes kan een stemming in de Eerste Kamer nog wel even uitgesteld worden. Ceta is in afwachting van ratificatie al voorlopig in werking getreden. Zolang de senaat niet tegenstemt, blijft dat zo. 

Het kabinet kan in de tussentijd blijven hopen dat er de komende maanden toch nog ergens enkele voorstanders opduiken in de senaat. Alleen dan kan de door Kaag zo gevreesde ‘blamage’ voorkomen worden: het einde van Ceta door Nederlands toedoen.