Recordaantal meldingen antisemitisme in Amsterdam

Het aantal incidenten van anti-Joodse discriminatie is in de ruim dertig jaar dat het Centrum Informatie en Documentatie Israël (Cidi) zijn Monitor Antisemitische Incidenten uitbrengt, nog nooit zo groot geweest. In 2019 zijn 182 incidenten geregistreerd, een toename van 35 procent ten opzichte van 2018, toen er 135 meldingen waren. Uitingen op internet zijn hier niet meegeteld. Van de 182 incidenten zijn 53 afkomstig uit Amsterdam. Hier is de stijging nog hoger dan landelijk, namelijk 51 procent. Een jaar eerder zijn hier 35 antisemitische meldingen genoteerd.

Waar voorheen de stijging werd gerelateerd aan het oplaaien van het conflict tussen Israël en Hamas in Gaza, ontbreekt het tegenwoordig aan een dergelijk verband, zegt Aron Vrieler van het Cidi. Bart Wallet, docent geschiedenis van de VU en UvA, onderschrijft dat. “Antisemitisme wordt door de daders gelegitimeerd. Er is een onderstroom in de samenleving die gelooft in complottheorieën waarbij stereotiepe beelden worden gebruikt: Joden zijn uit op financieel gewin, Joden zijn handig in de handel.”

Tot 2000 waren dit soort uitingen volgens Wallet nog taboe. “Het is salonfähig geworden. Dit soort uitingen wordt gemakkelijker gedaan, vooral door tieners en twintigers. De Tweede Wereldoorlog is niet heilig meer, zoals voor de generaties ervoor. Op sociale media wordt het niet eens meer anoniem gedaan, maar met naam en toenaam.”

Het antisemitisme komt zowel van rechts- als van links-extremisten. “Vroeger werd Amerika als veilige plek voor Joden gezien. Nu is daar de alt-rightbeweging actief. Die anti-Joodse denkwereld komt ook hierheen.”

Het aantal meldingen is volgens Wallet ook gestegen doordat er vorig jaar veel aandacht is geweest voor antisemitisme. “Er is een groeiend bewustzijn voor antisemitisme, in de Tweede Kamer, bij gemeentes en op Europees niveau. Incidenten als de aanslagen in het Duitse Halle tijdens Jom Kippoer op de synagoge en in Berlijn, zetten Nederland op scherp. Net als de inbeller op Radio 1 die bij BNN­Vara ruim baan kreeg om zijn antisemitische complottheorieën te spuien. De aangiftebereidheid groeit als er meer aandacht voor is.” In Amsterdam is het koosjere restaurant HaCarmel de laatste jaren meermaals belaagd.

Ook het nieuws dat de NS nabestaanden van de Holocaust financieel gaat compenseren, leverde online honderden anti-Joodse commentaren op. ‘Het is de slachtofferrol welke de Joden claimen om overal geld vandaan te krijgen,’ schrijft iemand op sociale media.

Volgens Ronny Naftaniel, oud-directeur van het Cidi en nu vicevoorzitter van het Centraal Joods Overleg, is sprake van verharding van de maatschappij. “Het polariseren in de maatschappij op basis van uiterlijk is heel pijnlijk aan het worden. Je ziet het nu ook met de Aziaten en het corona­virus. Ze worden als bevolkingsgroep neergezet en over één kam geschoren. Er is geen conflict voor nodig om met Jood of homo te schelden. Het zijn in toenemende mate scheldwoorden geworden. Daar ligt een geweldige taak bij de overheid.”