Nieuw-rechts internationalisme onder de loep: de ‘baudologie’ gaat vooruit

Heel ons fundament kraakt, luidde de omineuze titel van een van de laatste bundel columns (2003) van J.L. Heldring. Zeventien jaar later hoef je als ombudsman maar een weekje te verzuimen om te zien hoe actueel die titel nog steeds is.

Bij terugkeer vond ik lezerspost over Baudet en zijn Marokkanen-tweet, maar ook een reeks artikelen die in samenhang het kraken van dat fundament behoorlijk goed laten horen: over de – eerst wel, toen weer niet – samenwerking tussen CDU en AfD, over de tweet-exegese onder Baudets achterban, over een eerste lokale coalitie van CDA en Baudets Forum, over de tweestrijd daarover binnen het CDA – en dan nog een interessant verslag van een internationaal congres van ‘nationaal conservatieven’ in Rome.

Alles bij elkaar een reeks – ik zal er één artikel uitlichten – die laat zien dat wat NRC het rechtse ‘nationaal populisme’ heeft gedoopt (en waarover inmiddels een rijke literatuur bestaat) een vaste zo niet stabiele politieke factor is geworden. En dat, wat Baudets tweet betreft, diens borealisme geen appendix is, maar het hart van de zaak. Zoals politicoloog Cas Mudde concludeert in zijn nieuwe boek The Far Right Today: democratisch maar anti-liberaal rechts is hier om te blijven.

Hoe moet een liberale krant daarmee omgaan? Niet door je vingers in de oren te stoppen, lijkt mij. Sommige lezers, critici van de krant en redacteuren pleiten ervoor radicaal-rechtse politici geen ‘podium’ te geven omdat dit hun gedachtengoed alleen maar zou ‘normaliseren’ (dat laatste is volgens Mudde trouwens al lang een feit). Zo protesteerden enkele lezers tegen het In Memoriam dat Baudet mocht wijden aan een van zijn mentors, de Britse filosoof Roger Scruton. Een ‘fascist’ moet je geen platform bieden, heet het. En weigerde NRC niet fameus ooit een stuk van Geert Wilders?

Inderdaad, dat klopt. Het verschil met toen (2007) is dat Wilders’ stuk werd afgewezen omdat het heetgebakerde wartaal was over een verbod op de Koran, zonder serieuze uitwerking (heeft u ooit een PVV-wetsvoorstel gezien voor zo’n verbod?). Kortom, ketelmuziek. Baudet gaf op zijn beurt een liefkozend portret van zijn leermeester, dat tevens las als een liefkozend zelfportret – en dat is interessant, niet alleen voor de koude-grond-psycholoog in ons, maar ook voor wie meer van zijn wereldbeeld wil weten. Want daar gaat het uiteindelijk om, zoals het rumoer rond zijn tweet weer duidelijk maakte: niet om feiten die al dan niet kloppen, maar om een afgeronde wereldbeschouwing.

Dat heeft de aspirant-redder des vaderlands dan weer niet geleerd van de fijnbesnaarde Scruton, maar van een wat ruwere mentor, Donald J. Trump, dompteur van ‘alternatieve’ feiten. Overigens, de beruchte Duitse politicus uit Braunau am Inn schreef het al: „Politieke partijen zijn tot compromissen geneigd, wereldvisies nooit.” Die verkondigen namelijk „hun onfeilbaarheid”.

Geen vingers in de oren, dus. Maar wat wel? In politieke berichtgeving lijken mij discussies over een plaats op het podium minder relevant dan wat er onder de loep te zien valt. Minder urgent dus dan reportage, analyse en onderzoek naar politieke organisatie, internationale dwarsverbanden en ideologie (de belofte van nationale renaissance, de verheerlijking van eigen volk en verleden, de hang naar gezag en een democratie van de meerderheid).

Een stuk dat daar zeker aan bijdroeg, was het Rome-verslag van politiek redacteur Mark Lievisse Adriaanse. Het goede ervan was dat het zich niet fixeerde op de persoon Baudet, als een over de vleugel gedrapeerde zonderling of „kwibus” (zoals H.J.A. Hofland Pim Fortuyn noemde), maar de Forum-leider voluit plaatst in de Europees-Amerikaanse context waarvan hij deel uitmaakt.

Er waren ook andere Nederlandse journalisten ter plaatse, gelokt door Baudets red-ons-van-de-Marokkanen-tweet, maar het verslag van Lievisse Adriaanse vanuit de zaal was leerzamer. Alleen in het AD las ik ook een, korter, verslag van het evenement.

Over de grens was meer te vinden over het congres: een bericht in The New York Times; ophef over de deelname van een Britse conservatieve MP. De Amerikaanse krant legde in een opiniestuk overigens ook een verband met de kredietcrisis, die een impuls zou zijn geweest voor rechts radicalisme. Daar lijkt het op; ook critici van de krant die wel eens behulpzaam complottheorieën aanbevelen over de elite, vaccinaties of MH 17, geven soms aan zich in die zaken te zijn gaan verdiepen sinds de kredietcrisis. Neoliberalisme is niet voor niets een woord geworden waar je inmiddels een bosje knoflook bij paraat moet houden.

Wie nog meer over de conferentie wil weten: lees het boeiende verslag van Oost-Europa-kenner Anne Applebaum die ook present was, vooral hoofdschuddend. Zij concludeert tot haar spijt dat het conservatisme van Reagan en Thatcher dat haar dierbaar is, in Rome werd verlaten voor iets heel anders: nationalisme, afkeer van universalisme en verwerping van liberalisme en ‘globalisme’. Applebaum noemt terloops de „polariserende en welbespraakte” Baudet die „soms gelijk” zal hebben met zijn kritiek op de ontwortelende effecten van globalisering. Maar ze waarschuwt tegen de lokroep van zijn geestverwant die in Rome een staande ovatie kreeg: de Hongaarse premier Orbán, die pers en universiteiten in eigen land wist te knevelen.

Alles bij elkaar gaf deze week onder de loep zo meer inzicht in het nieuwe nationaal-conservatisme en de worsteling ermee van gevestigde partijen. De serieuze baudologie, waar ik al eens voor pleitte, gestimuleerd door klachten van lezers die de man óf de aandacht voor hem meer dan zat waren, maakt vorderingen.

Reacties: ombudsman@nrc.nl