Onze stroom is in veel gevallen hartstikke grijs en dat blijft wel even zo, beweren critici. Onze elektriciteit zou ook in de nabije toekomst nog voor een flink deel worden opgewekt uit fossiele brandstoffen. Maar dat is niet zo, schrijft Jasper Vis, adviseur bij Tennet, in deze gastcolumn.
In discussies over elektrische auto's en warmtepompen is het populair om te stellen dat ze op fossiele elektriciteit lopen. Zo herhaalt hoogleraar David Smeulders al geruime tijd dat warmtepompen niks opleveren omdat in Nederland geproduceerde elektriciteit de komende jaren vooral uit kolen en gas zal komen. Columnist Martin Sommer maakte het zaterdag in de Volkskrant nog bonter door te schrijven dat elektriciteit de komende 10 jaar nog grotendeels wordt opgewekt met fossiele brandstoffen. Niets is minder waar.
Beleid was halfslachtig...
Volgens de recente Klimaat- en Energieverkenning van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) komt in 2025 al meer dan de helft van de Nederlandse elektriciteit uit hernieuwbare bronnen. Dat is misschien moeilijk te geloven omdat Nederland al jarenlang onderaan bungelt in de Europese ranglijst op het gebied van duurzame energie.
Decennia lang was het Nederlandse beleid halfslachtig en werden subsidieprogramma's voor duurzame energie stopgezet zodra ze succesvol werden. We vonden duurzame energie te duur: windmolens draaiden niet op wind maar op subsidie. Ondertussen investeerden andere landen lustig in wind- en zonne-energie. Dat leidde tot een spectaculaire kostendaling. En wat is er Hollandser dan wachten tot de prijs ons bevalt en dan toeslaan?
... maar slaagde wel
Het vorige kabinet zette voorzichtig ambitieus in op duurzame energie: we gaan windenergie op zee grootschalig ontwikkelen, maar alleen als de kosten met 40 procent dalen. Vrijwel niemand geloofde dat het zou lukken. Minister Henk Kamp maakte een plan en voerde het stoïcijns uit. De tender voor het eerste windpark Borssele 1 en 2 werd een succes tegen een onverwacht lage prijs. De kostenreductie van 40 procent was in één klap gerealiseerd. Een half jaar later haalde een consortium met onder andere Shell, Eneco en Van Oord nog eens een kwart van de prijs af voor het volgende windpark op zee.
Voor windenergie op zee is nu een routekaart vastgelegd met de locatie van de 10 windparken op zee die de komende tien jaar gebouwd worden. Daarmee levert windenergie op zee in 2030 ongeveer 35 procent van de totale Nederlandse elektriciteitsproductie.
Windparken zonder subsidie
Het eerste windpark wordt dit jaar opgeleverd door mijn voormalige collega's van Ørsted. Het tweede windpark is ook in aanbouw en draait begin 2021 op volle kracht. De windparken Hollandse Kust 1 t/m 4 worden zonder subsidie gebouwd en eind 2022 of begin 2023 opgeleverd.
Ook zonne-energie groeit razendsnel nu de kosten sterk gedaald zijn en we er echt in durven te investeren. In 2019 werd in Nederland een recordhoeveelheid zonnepanelen geïnstalleerd. Geloof het of niet, maar daarmee stond Nederland in de Europese Top-3. Het PBL verwacht dat zonne-energie in 2030 goed is voor 18 procent van onze elektriciteitsproductie.
"In Nederland was het lang een kwestie van veel woorden en weinig daden. Nu ben ik voor het eerst optimistisch."
Ik werk al ruim twintig jaar aan duurzame energie. Ik heb eindeloos gepraat, geschreven en gedebatteerd over duurzame energie. Jaloers zag ik hoe snel de ontwikkeling ging in buurlanden als Duitsland, Denemarken, het Verenigd Koninkrijk en België. In Nederland was het lang een kwestie van veel woorden en weinig daden. Nu ben ik voor het eerst optimistisch over de ontwikkelingen op het gebied van duurzame elektriciteitsproductie in mijn eigen land.
Weddenschap
Om het beeld uit de klimaat- en energieverkenning compleet te maken: ook windenergie op land groeit nog fors en levert in 2030 naar verwachting 13 procent van de elektriciteitsproductie. Biomassa speelt tegen die tijd nog maar een kleine rol in de elektriciteitsproductie (ca. 2 procent) doordat de looptijd van de subsidies voor biomassa in kolencentrales dan is verstreken.
In het totaal leveren hernieuwbare bronnen in 2030 naar verwachting ruim tweederde van de Nederlandse elektriciteitsproductie. Ik sluit dan ook graag een weddenschap met David Smeulders en Martin Sommer dat onze elektriciteit binnen tien jaar grotendeels uit hernieuwbare bronnen komt.
Jasper Vis werkt bij Tennet aan het North Sea Wind Power Hub programma.
