D66 wil gastarbeiders halen buiten de Europese Unie

‘We hebben er niets aan als conservatieve politici een jaar voor de verkiezingen weer in de anti-migratiekramp schieten’, zegt D66-Kamerlid Maarten Groothuizen voorafgaand aan een debat donderdag met VVD-staatssecretaris Ankie Broekers-Knol (Justitie, belast met asiel en migratie). ‘Het heeft geen zin om bang te zijn voor migratie, het is een fenomeen van alle tijden. We moeten nuchter kijken hoe we er grip op kunnen krijgen en het reguleren’, aldus Groothuizen.

Door de coalitie loopt al sinds de formatie een scheidslijn over het onderwerp migratie, met grofweg aan de ene kant D66 en ChristenUnie (die bijvoorbeeld van meet af aan voor het kinderpardon waren) en aan de andere kant VVD en CDA, die de electorale concurrentie van PVV en Forum voor Democratie vrezen. Die laatste partijen sporen het kabinet juist aan om de grenzen dicht te houden. Wel is ook de CU huiverig voor ongereguleerde arbeidsmigratie.

In Groothuizens plan wordt het voor werknemers van buiten de EU mogelijk om in Europa te werken met een tijdelijke vergunning van maximaal vier jaar. Dat geldt niet alleen voor kenniswerkers, maar ook voor praktisch opgeleide vakmensen. Een nieuwe commissie voor arbeidsmigratie moet vraag en aanbod op elkaar afstemmen. Om de mogelijkheden af te tasten, moet Nederland gaan meedoen aan Europese pilots waarvan het zich nu nog afzijdig houdt.

Groothuizen: ‘Ik las dat premier Rutte rond de jaarwisseling zei dat migratie het onderwerp van 2020 wordt. Maar hoe dan? Ik zag geen plan. Daarna meende vicepremier De Jonge dat we de migratiestromen niet aankunnen. Zonder plan. Deze week nog hoorde ik staatssecretaris Keijzer iets vergelijkbaars zeggen. Zonder plan. Hier is mijn plan. Het is ongetwijfeld niet dé oplossing, want die bestaat niet. Maar het is tenminste iets waarover we kunnen praten.’

In het regeerakkoord uit 2017 is afgesproken dat Nederland inspeelt op de behoefte op de arbeidsmarkt door ‘een positief legaal migratiebeleid’ te voeren. Die afspraak is begin 2018 uitgewerkt in de ‘integrale migratieagenda’, waarin onder meer staat dat ‘legale migratieroutes worden bevorderd’. Ook in het Pact van Marrakech (eind 2018) zijn passages opgenomen over ‘veilige, geordende en reguliere migratie’. Maar al dat papier is geduldig.

Komt uw plan voort uit ongeduld?

‘Ja, want als partij zijn we hier al veel langer mee bezig. In Nederland hebben we openstaande vacatures. Ik heb voor dit plan met werkgevers en het midden- en kleinbedrijf gesproken. Die zeggen: we hebben handjes nodig. Bovendien komt de vergrijzing op ons af. Aan de andere kant houden we de EU op slot voor beschikbaar arbeidspotentieel, en wel op zo’n manier dat Europa alleen te bereiken is tegen betaling van ongure types die gevaarlijke routes via de woestijn of de Middellandse Zee faciliteren. Met alle ellende van dien.’

Hoe ziet een legale migratieroute eruit?

‘In Tunesië is een Franse overheidsorganisatie die registreert welke Tunesiërs graag een periode in Frankrijk willen werken. Het land heeft een jonge, hoogopgeleide bevolking. Als een Franse werkgever zijn vacatures niet vervuld krijgt met EU-onderdanen, kan hij aan de prefect (bestuurder van een departement, red.) toestemming vragen om tijdelijk mensen uit Tunesië te halen. Die spreken al Frans, dat scheelt. Ze hoeven niet op een riskant bootje te stappen en de Franse overheid houdt grip op de migratiebewegingen.’

Met welk land zou Nederland zo’n afspraak kunnen maken?

‘Denk aan een land als Nigeria. Dat is deels Engelstalig, dat sluit in ons geval beter aan dan Franstalig. Maak afspraken met zo’n land over tijdelijke migratie. Combineer dat ook met afspraken over het terugnemen van onderdanen. Nu gebruiken veel mensen die in Europa willen werken de asielprocedure, die daar niet voor is bedoeld. Dat belast onnodig de asielzoekerscentra.’

De kritiek op uw plan zal zijn dat het verleden heeft geleerd dat veel gastarbeiders uit de jaren zeventig hier bleven. Hoe weet u zo zeker dat mensen weer zullen teruggaan?

‘Terechte vraag. Maar het beeld dat iedereen altijd blijft, klopt niet. Meer dan de helft is na vijf, zes jaar weer weg. En in mijn plan besteed ik hier speciale aandacht aan. Door duidelijke afspraken met de werkgevers en de landen van herkomst. We minimaliseren de mogelijkheden om na vier jaar illegaal door te werken. Premies die mensen afdragen, betalen we bij vertrek in één keer uit. Mensen mogen alleen nog een keer terugkomen als ze eerst netjes zijn vertrokken.’

Volgens het CBS blijft de bevolking groeien. U kunt nooit helemaal voorkomen dat mensen blijven.

‘Ik ga uit van een verblijfstermijn van vier jaar. Ik pleit ook voor een basiscursus Nederlands, want niemand wil in een vreemd land blanco in het leven staan. En ja, mensen komen een partner tegen, raken hier geworteld. Die dingen gebeuren. Is dat erg? Nu onderhouden we met vier werkenden één oudere, straks met twee. Daar moeten we ook over nadenken.’

Verwacht u dat de nieuwe Europese Commissie meer voor elkaar krijgt dan de vorige?

‘Dat moeten we nog even afwachten. Op het gebied van arbeidsmigratie zijn er Europese pilots waaraan Nederland niet meedoet. Dat vind ik onverstandig. Spanje heeft afspraken met Marokko over arbeidskrachten in de landbouw die ook weer terugkeren. In België werken Marokkaanse ict’ers die daarna met hun kennis in eigen land aan de slag gaan. Zulke deals maken het gesprek over het terugnemen van overlastgevende Marokkanen ook gemakkelijker. Maar conservatieve politici aarzelen nu al over het vrije verkeer binnen Europa. Rutte stelt zelfs het verdrag van Schengen ter discussie. Een woeste uitspraak, ook weer zonder plan. Die kant moeten we juist niet uit.’