Waarom zou je de stamcellen van je kinderen laten invriezen?

Naar schatting hebben enkele duizenden Nederlandse ouders stamcellen van hun kinderen door Cryo-Save laten invriezen, schrijft het AD. Daar betaalden zij flink voor.

Achter de schermen kampte de stamcelbank met financiële problemen, waarna al het genetisch materiaal naar Famicord uit Polen werd verhuisd. De klanten van Cryo-Save werden niet ingelicht. Nu blijkt een gedeelte van die partij spoorloos, en moeten veel Nederlandse ouders hopen dat de stamcellen van hun kinderen niet verloren zijn gegaan.

Wat zijn stamcellen precies?

De mens bestaat uit honderden verschillende soorten cellen. Hersencellen, huidcellen, bloedcellen, spiercellen, noem maar op. Al die types ontwikkelen zich tijdens de zwangerschap vanuit één oercel: de stamcel. In een vroeg stadium bestaat een embryo vooral uit dit type cel.

Pas na een aantal maanden krijgt de stamcel een specifieke functie. Een stamcel is dus eigenlijk een neutrale cel met onbegrensde mogelijkheden. Het kan zich tot ieder willekeurig weefsel ontwikkelen. Maar: als een stamcel eenmaal een functie heeft gekregen, bijvoorbeeld als zenuwcel, dan ligt dat vast.

Waarom zou je deze cellen invriezen?

Stamcellen kunnen worden gebruikt voor stamceltransplantaties. Daarmee kunnen aandoeningen zoals leukemie (bloedkanker) en andere bloedziekten worden genezen. Kapotte cellen worden met geïmplanteerde stamcellen gecorrigeerd. Voorwaarde is wel dat er stamcellen van het juiste type beschikbaar zijn, anders stoot het lichaam ze af. 

Met bloedstamcellen kan nieuw bloed worden aangemaakt; belangrijk bij bijvoorbeeld leukemie. Een goed moment om dit type stamcel af te nemen is vlak na de geboorte uit de navelstreng. De navelstreng is namelijk een bron van bloedstamcellen. Normaal gesproken wordt de navelstreng na de geboorte weggegooid en verdwijnen de soms levensreddende cellen in de prullenbak.

Hoe kun je stamcellen afstaan?

Dat kan op twee manieren. Allereerst kun je ervoor kiezen om de stamcellen van je aanstaande kind aan een publieke stamcelbank te doneren. In Nederland doe je dat bij Sanquin. Dat gaat kosteloos. Het bloed van je pasgeboren kindje wordt opgehaald en in stikstoftanks met een temperatuur van -196 graden Celsius bewaard.

"Wij zijn onderdeel van de mondiale voorziening van stamcellen", vertelt Merlijn van Hasselt van Sanquin. "Bedoeld voor het grote goed. Je kan via ons niet stamcellen voor jezelf opslaan." Zo is de kans groter dat een ontvanger sneller in contact komt met het juiste type stamcel. Hoe groter de genenpoel, hoe groter de kans op genezing. En snelheid kan belangrijk zijn.

Daarnaast kun je ervoor kiezen om een commercieel bedrijf, zoals Cryo-Save, de cellen te laten invriezen. Het materiaal wordt gereserveerd voor de donor en diens familie, en komt dus niet beschikbaar voor anderen. Alleen op aanvraag van de donor zelf worden de stamcellen ontdooid. Deze stamcelbanken rekenen hiervoor forse bedragen.

De belofte van commerciële stamcelbanken is dat de kans op goed passende stamcellen groter is, als deze van de donor zelf komen. Volgens hen zijn lichaamseigen stamcellen in staat om meer dan 80 ziektes en aandoeningen, zoals leukemie en vormen van dementie, te genezen.

De Belgische hematoloog Marc Boogaerts (KU Leuven) omschrijft die argumentatie als volgt: "Een gat in de markt: waarom zou je de stamcellen doneren voor iemand anders, en niet voor jezelf houden? Maar die boodschap is een verdienmodel. Geen wetenschap."

Waarom is het omstreden?

De wetenschap heeft veel argumenten van commerciële stamcelbanken inmiddels achterhaald. Leukemie bijvoorbeeld wordt niet verholpen met lichaamseigen stamcellen. Christine Mummery, stamcelbioloog aan het Leids Universitair Medisch Centrum, legt uit: "Deze vorm van kanker wordt veroorzaakt door tumorcellen die al in het navelstrengbloed aanwezig zijn. Dus als je dan eigen stamcellen gaat gebruiken, schiet je niets op. Dan krijg je weer leukemie."

Ze windt zich op over de mooie praatjes van dit soort bedrijven. "Mensen krijgen het idee dat eigen stamcellen iets magisch zijn, het voelt als een verzekering voor de toekomst. Het is oplichterij."

Volgens de commerciële beheerders van stamcellen kunnen de eigen stamcellen ook worden ingezet tegen hartinfarcten, en andere hart- en vaatziekten. Hematoloog Boogaerts spreekt die bewering tegen. "De ingevroren cellen zijn maximaal 20 tot 25 jaar bruikbaar. Dan is de houdbaarheid echt verstreken. Veel van de ziektes die deze bedrijven noemen, treden pas op latere leeftijd op. Dan heb je dus niets meer aan je ingevroren stamcellen."

Ook Jan van Lith, voorzitter van de beroepsvereniging van gynaecologen, is kritisch. "Wij als gynaecologen gebruiken de stamcellen niet. Wij doen er niet aan mee: er wordt ingespeeld op emotie tijdens een kwetsbaar moment voor ouders. Dat wordt gebruikt voor commerciële doeleinden."

'Vuisten jeuken'

België heeft Cryo-Save een aantal jaar terug in de ban gedaan. Boogaerts: "Ons grootste probleem met hen? Dat levensreddend materiaal gewetenloos verhandeld wordt. Door deze voor het publiek afgesloten banken zitten patiënten soms jarenlang zonder donor. Daar jeuken mijn vuisten van."