De ‘folks’ in Iowa lopen zich warm voor de race naar het Witte Huis

‘Ze proberen me te besmeuren, ze proberen me te stoppen, want ze weten dat ik Donald Trump ga verslaan!’, roept Joe ­Biden, terwijl hij donderdag rondbeent in een kring van enkele tientallen 65-plussers die hem vriendelijk toeknikken. ‘Trump probeerde een ander land zover te krijgen achter mij aan te gaan. Hebben jullie Joni Ernst op tv gezien, jullie eigen ­senator? Die heeft alles verklapt! En nu hebben we die verdomde Rick Scott, die negatieve spotjes over mij uitzendt. Een senator uit Florida. In Iowa?’

‘Folks’, zegt Biden dan, op zijn typische huiselijke toon, ‘ik zal jullie wat zeggen. Donald Trump maakt zich echt helemáál geen zorgen om mijn kandidatuur.’

Het is een mengeling van hoop en vrees waarmee Biden, een van de kandidaten in de Democratische presidentsrace, alle vijandige aandacht beziet. Hoop, want als de Republikeinen het zo op hem hebben voorzien, beschouwen ze hem kennelijk als gedoodverfde favoriet. Vrees, want wat als hun aanvallen effect hebben?

Maandag beginnen in Iowa de Amerikaanse presidentsverkiezingen, een lang stappenplan dat uiteindelijk op 3 november moet leiden tot een, al dan niet nieuw, landelijk opperhoofd. Mag Trump nog vier jaar door, of kiezen de Democraten een kandidaat die hem kan stoppen? Het antwoord op die vraag, zo voelen veel Amerikanen, zal historische consequenties hebben.

En dus is de sfeer wat nerveus, in Iowa, aan de vooravond van de zogeheten caucus, een soort ren-je-rot-proces dat de eerste serieuze test is van de kandidaten. Hier wordt kaf van koren gescheiden, hier wordt vaak de toon gezet. Maar dit jaar kan het nog alle kanten op.

‘Ik twijfel’, zegt de 27-jarige Karen Christensen in Sioux City, bij een bijeenkomst van Pete Buttigieg, de voor­malige consultant die het burgemeesterschap van het studentenstadje South Bend in Indiana als perfecte opstap zag naar het presidentschap. ‘Buttigieg is scherp en jong en vindt het klimaat ­belangrijk, maar ik vind Amy Klobuchar nuchter en praktisch. Al ga ik misschien toch voor Biden, omdat die meer kans maakt.’

In de nationale peilingen ligt Biden nipt op kop, maar wordt hij op de hielen gezet door Bernie Sanders, de revolutionaire ­senator uit Vermont. In Iowa zelf gaat Sanders aan kop. Daarachter komen vier andere kanshebbers: Buttigieg, de progressieve senator Elizabeth Warren, de centristische senator Klobuchar, en dan nog ­Michael Bloomberg, de voormalige burgemeester van New York, die een soort ­joker is omdat hij de eerste vier voorverkiezingen laat schieten. Weer daarachter komt nog een pelotonnetje anderen, met hooguit een paar procent.

Maar peilingen hebben zo hun onzekerheden, zeker in Iowa. De caucus hier verloopt in twee trappen. Kiezers gaan in de eerste ronde fysiek in de hoek staan van hun voorkeurskandidaat. Als die de kiesdrempel (15 procent) niet haalt, moeten diens kiezers een plek zoeken bij een van de wel ‘levensvatbare’ kandidaten, of ze moeten kiezers van andere niet-levensvatbare kandidaten overhalen van plek te veranderen om de voorkeurskandidaat te reanimeren.

Dit getrapte systeem betekent dat de winnaar van de eerste ronde niet per se de winnaar van de tweede ronde hoeft te zijn. Stel dat Sanders in de eerste ronde 35 procent van de stemmen haalt, Biden 30, Warren 25 en Klobuchar 10. Als vervolgens alle Klobuchar-stemmers naar Biden overstappen, wint Biden de caucus. Maar omdat dit jaar voor het eerst ook de stemmen uit de eerste ronde worden gepubliceerd en die percentages in feite representatiever zijn voor de voorverkiezingen in de meeste andere staten, zou in zo’n scenario ook Sanders zich tot winnaar kunnen uitroepen.

Maïsstoppels in de sneeuw

De toerbussen van de kandidaten kriskrassen door Iowa, deze laatste dagen voor de verkiezingen, langs de eenzame boerderijen met hun raketsilo’s, langs de vlakten waar de maïsstoppels nog net boven de sneeuw uitsteken. Omdat een caucus al gauw een uur van je avond kost, is de opkomst normaal gesproken laag – hooguit 20 procent van de geregistreerde partijgangers. Dat betekent ook dat elke stem telt, en elke stemmer een meer of minder groot verschil kan maken in de 1.678 zaaltjes, schooltjes en bibliotheken waar deze democratische volksdans plaatsvindt.

‘We hebben jullie allemaal nodig’, zegt Naomi Klein, de Canadese auteur van geëngageerde boeken, terwijl ze een zaaltje van de universiteit van Grinnell inkijkt, een stadje op een uur rijden van hoofdstad Des Moines. ‘Jonge mensen zijn essentieel. Jullie taak is om een opkomst te creëren zoals we nooit eerder hebben meegemaakt!’

‘Vraag je huisgenoten om mee te gaan’, zegt Jane Sanders, de vrouw van Bernie. ‘Nee, vraag ze niet, neem ze gewoon mee!’

Ze zijn net met z’n tweeën uit een grote bus gestapt met daarop een foto van Sanders met zijn vuist omhoog. Klein en Sanders zijn twee van de plaatsvervangers van Bernie in Iowa, omdat de senator zelf nog vastzit bij het impeachmentproces in Washington. Ook filmmaker Michael Moore en superster-volksvertegenwoordiger Alexandria Ocasio-Cortez hebben de afgelopen weken door de staat rondgereden en trokken duizenden toeschouwers – het zijn aantallen waar geen van Sanders’ Democratische tegenstrevers tegenop kan.

Het zaaltje is goed gevuld, en uit de Sanders-bus is ook een latinobandje uit Los Angeles gekomen dat de sfeer erin tokkelt met liedjes over het volk en over corruptie. ‘Handen in de lucht, mensen! We geloven dat je geen Beweging kunt hebben zonder beweging!’

Klein zit helemaal op de lijn van Sanders. Ze heeft het over de ‘brede coalitie van studenten en arbeiders’ die het ‘socialisme van de superrijken’ omver kan werpen. En ze hekelt Joe Biden, die heeft gezegd dat de Democraten een ‘veilige’ kandidaat moeten nomineren. ‘Is het veilig om niet naar de dokter te kunnen omdat je anders bankroet bent? Is het veilig wanneer je niet weet of je op straat door de politie wordt doodgeschoten vanwege je huidskleur? Niemand mag zich een veilige kandidaat noemen!

Jane Sanders verdedigt haar man tegen een andere aantijging van Biden, namelijk dat Bernie de favoriete kandidaat van Trump zou zijn. ‘Denken jullie dat Trump hem als tegenstander wil hebben? Niets is verder bezijden de waarheid. Bernie is veel te rechtlijnig, Trump kan hem niet pakken op zijn verleden. En te radicaal voor dit land? Hij heeft de hele staat Vermont progressief gemaakt!’

Er gaat een intekenlijst rond om nog op zoveel mogelijk deuren te gaan kloppen dit weekend – een lijst die goed wordt gevuld. Dit zijn de grassroots van Sanders. Er hangen wat jongens rond de meisjes, er worden afspraken gemaakt – de 78-jarige Sanders had een paar maanden geleden een hartaanval, maar de kracht van zijn beweging is de kracht van de jeugd, met al haar idealen en hormonen.

Asterix-dorpje

Die avond, in brouwerij Exile in Des Moines, laat Joe Walsh hamburgers en bier aanrukken, rond een tafel van andere revolutionairen. Dit is het Asterix-dorpje van de Republikeinen: Walsh, een voormalig Congreslid, is een van de twee dissidenten die het tegen Trump opnemen in de Republikeinse voorverkiezingen. Ondanks het feit dat tien staten die hebben geschrapt, en ondanks het feit dat andere staten de eisen om mee te mogen doen (geld, handtekeningen, deadlines) zo hoog hebben gesteld dat het bijna onmogelijk is om mee te doen, en ondanks het feit dat het Republikeinse partijbestuur geen geld geeft aan tegenkandidaten, houdt Walsh, een klassieke ­libertariër (kleine overheid, veel ­vrijheid, legale immigratie) het nog steeds vol.

‘Wees moedig’, staat er op de stickers die op tafel liggen. ‘Het een soort Thelma en Louise-campagne’, zegt zijn vrouw Helene. ‘Alleen hoop ik dat we voor de afgrond stoppen.’

Dat Trump die avond voor een volle sportzaal, een paar kilometer verderop, alvast een voorschot neemt op zijn herverkiezing, kan Walsh niet deren – hij heeft met de mensen gepraat die in de rij stonden, en hoorde toch steeds dat ze nog niet helemaal om waren.

We moeten doen wat goed is, houdt Walsh de toehoorders in de brouwerij voor, en na een uur of twee zegt Melissa Crawford toe dat ze gaat caucussen voor Walsh. ‘We rekenen erop dat Trump-stemmers bijna niet gaan stemmen’, zegt Walsh. ‘Eén stem kan al verschil maken. Als we 10 procent halen, geven we toch een signaal af.’