Wereldwijde actie tegen het taboe rond psychedelica: gebruiken we binnenkort LSD en "magic mushrooms" bij een therapeut?

Thank You Plant Medicine is een internationale beweging, actief in 70 landen. Ze wil het taboe rond psychedelische drugs doorbreken. Ze vraagt ook meer aandacht voor het therapeutisch potentieel van drugs als "magic mushrooms" en LSD.

"We dromen van een wereld waarin deze middelen op een verantwoorde manier kunnen gebruikt worden", zegt Robin Van Nuffel, één van de initiatiefnemers in België. "Vandaag proberen we werelwijd 100.000 getuigenissen te verzamelen van mensen die geholpen werden door psychedelica. We hopen dat ook in België mensen 'uit de kast' komen."

Het onderzoek naar het effect van psychedelica beleeft wereldwijd een soort renaissance. Aan grote instellingen wordt onderzocht of ze een rol kunnen spelen bij de behandeling van depressie, angsten, trauma's en zelfs verslavingen.

"We hopen dat mensen in de toekomst in elke stad en in elk dorp een psychedelische ervaring kunnen beleven", zegt Robin Van Nuffel. "Dat gebeurt best onder professionele begeleiding, in een veilige context. Dit zijn zeker geen partydrugs om lichzinnig te gebruiken. Het zijn krachtige middelen, die je met respect moet behandelen. Alleen dan hebben ze een heilzaam effect."

Toch hebben psychedelica nog altijd een erg negatief imago.  Veel mensen denken dat je er gek van kan worden en dat ze verslavend zijn. Maar klopt dat wel? Nemen we binnenkort misschien psychedelica bij een therapeut? En wie neemt beter geen psychedelica?

10 vragen en antwoorden over drugs waar je de komende jaren nog veel over zal horen.

Psychedelica, ook wel "hallucinogenen" genoemd, zijn drugs die je gewone, alledaagse bewustzijn veranderen. Alles wat je zintuigen waarnemen, verandert. Dat kan zover gaan dat je dingen hoort, ziet, ruikt, voelt of smaakt die er niet echt zijn. Objecten lijken soms te vibreren of te bewegen. Kleuren zijn levendiger. Zelfs je besef van tijd en ruimte verandert.

Psychedelische ervaringen worden ook wel “trips” genoemd. Die trips kunnen bijzonder ingrijpend zijn. Ze gaan vaak gepaard met hevige emoties en zelfs mystieke ervaringen. 

LSD, mescaline, DMT en psilocybine zijn de bekendste psychedelica:

• Psilocybine is het werkzaam bestanddeel van “magic mushrooms”, paddenstoelen waarvan je gaat hallucineren.
• LSD werd voor het eerst gemaakt in een laboratorium in Zwitserland, in 1938. Het wordt meestal verkocht in de vorm van kleine postzegeltjes met een kleurrijke afbeelding. 
• Mescaline komt onder andere uit de Peyote-cactus, die vooral voorkomt in het noorden van Mexico. Het wordt daar al eeuwen gebruikt bij rituelen.
• DMT vind je in ayahuasca, een brouwsel afkomstig uit het Amazonewoud. Daar wordt het al eeuwen gebruikt als "plantmedicijn", altijd onder de begeleiding van een sjamaan.

Elke drug heeft wel een effect op je waarneming en beleving, maar toch zijn drugs als heroïne en cannabis geen psychedelica. Ook MDMA, beter bekend onder de naam ecstasy, is geen psychedelicum. 

Alle klassieke psychedelica hebben één ding gemeen: ze werken in op de serotonine-receptoren in de hersenen. Serotonine is een belangrijke stof, die een rol speelt bij het regelen van onze stemming. Ook veel antidepressiva beïnvloeden de serotonine in het brein, maar op een andere manier.

Psychedelica zorgen er ook voor dat bepaalde hersengebieden een tijdlang “offline” gaan. Andere gebieden gaan dan weer meer met elkaar communiceren. Wetenschappers noemen dat ook wel “hyper-connectiviteit”. Het verklaart de vreemde sensaties en verrassende inzichten die mensen vaak hebben onder invloed van psychedelica.

Wie aan drugs denkt, denkt aan verslaving. Het zal misschien verbazen, maar de meeste psychedelische drugs zijn niet verslavend. Dat komt omdat ze inwerken op heel andere hersengebieden dan verslavende drugs. 

Sterker nog: psychedelica zullen in de toekomst misschien een rol spelen als medicijn in de strijd tegen verslavingen. Zo onderzoeken wetenschappers van de Johns Hopkins Universiteit of psilocybine kan helpen bij de behandeling van tabaksverslaving. Drugs nemen als medicijn dus, om van je verslaving af te geraken...

Bij een eerste onderzoek kregen vijftien verstokte rokers drie keer een dosis psilocybine toegediend, in combinatie met cognitieve gedragstherapie. Twaalf van de vijftien deelnemers waren een half jaar na het onderzoek nog altijd “rookvrij”. Dat is bijzonder veel, want roken is een hardnekkige verslaving. De onderzoekers concluderen dat psilocybine mogelijk een rol kan spelen bij het bestrijden van verslavingen.

Wie verslaafd is aan sigaretten houdt het voorlopig beter bij de meer vertrouwde methodes. Een onderzoek met vijftien deelnemers is veelbelovend, maar het is nog geen bewijs. Daarvoor zijn grotere onderzoeken nodig.

Dat psychedelica niet verslavend zijn, betekent overigens niet dat ze altijd veilig zijn. Er zijn ook andere risico's, zoals het risico op een "bad trip". Zelfs bij éénmalig gebruik kan het grondig fout lopen.

Slechte psychedelische ervaringen of “bad trips” komen zeker voor. De actieve stoffen in deze drugs werken in minuscuul kleine hoeveelheden. Ze zijn dan ook moeilijk te doseren.

Als het fout gaat, ervaren mensen hevige angsten, verwarring of erg sombere gevoelens. Ook hartkloppingen en misselijkheid komen voor. Soms is een slechte trip zo intens, dat mensen bang zijn om gek te worden. Eén deelnemer aan het onderzoek van Johns Hopkins hallucineerde dat hij verkracht werd door een krokodil, ook niet bepaald aangenaam.

Bij een groot onderzoek werd aan 1.993 gebruikers gevraagd naar hun moeilijkste ervaring bij het gebruik van psychedelische paddenstoelen. 39% liet weten dat die ervaring tot de vijf moeilijkste ervaringen van hun leven behoorde. 11% bracht zichzelf of anderen in gevaar. 2% werd fysiek agressief en had medische hulp nodig.

Toch circuleren over psychedelica ook veel horrorverhalen, die niet op feiten gebaseerd zijn. Het risico op een bad trip hangt niet alleen af van de drug op zich. Ook de persoonlijkheid, de stemming van de gebruiker en de context van het gebruik spelen een rol.

Dat wordt ook wel “drug, set and setting” genoemd.

“Set” staat voor je persoonlijke kenmerken: je gedachten, verwachtingen en gevoelens wanneer je psychedelica neemt. Het risico op een slechte ervaring is veel groter als je psychisch kwetsbaar bent of het emotioneel zwaar hebt. Als je je angstig of onzeker voelt, kunnen psychedelica dat effect nog versterken.

“Setting" dat zijn je omgeving en de omstandigheden van het gebruik.  Is er iemand die voor je kan zorgen als je het moeilijk hebt of sta je er alleen voor? Ben je op een rustige plek of op een plek met veel prikkels? Ook dat kan je ervaring beïnvloeden. 

Sommige gebruikers ondervinden langdurig negatieve gevolgen na een psychedelische ervaring. Ze ervaren bijvoorbeeld levendige flashbacks of ze zien schaduwen en lichtflitsen. Een andere nevenwerking is “visuele sneeuw”. Het is dan alsof je naar een TV-toestel met ruis zit te kijken. Dat kan natuurlijk bijzonder vervelend zijn.

Als die nevenwerkingen je dagelijks leven belemmeren, dan spreekt men over “Hallucinogen Persisting Perception Disorder” of HPPD. Het risico op HPPD is groter als je regelmatig psychedelica gebruikt, al kan het ook voorkomen na je eerste trip. Het komt het vaakst voor na het gebruik van LSD. Bij andere psychedelica is HPPD eerder zeldzaam

In de jaren vijftig en zestig werden psychedelica gebruikt als medicijn voor de behandeling van psychische aandoeningen. Je kon toen zelfs LSD nemen onder begeleiding van een psychiater.  Dat soort psychedelische therapie was een tijdlang erg populair bij de beau monde in Hollywood. Zo beweerde acteur Cary Grant dat LSD-sessies zijn leven gered hadden. (Tijdens één trip zag hij zichzelf als een gigantische penis, die als een ruimteschip de kosmos in geschoten werd.)

Op Youtube vind je een video van een keurige dame die onder begeleiding van een psychiater LSD toegediend krijgt. Het zijn opmerkelijke beelden, die illustreren hoe anders in die tijd naar psychedelica gekeken werd.

Psychedelica waren enkele decennia maatschappelijk aanvaard, tot begin de jaren zeventig. Er deden toen vreselijke verhalen de ronde over bad trips, vaak gebaseerd op verzinsels of halve waarheden. Psychedelica kregen ook een “hippie-imago”. Ze werden gezien als symbool van de tegencultuur. De Amerikaanse president Richard Nixon noemde LSD zelfs staatsgevaarlijk.

Psychedelica werden wereldwijd verboden. Ook al het onderzoek naar de mogelijkheden van psychedelische therapie werd “on hold” gezet. Psychedelica veranderden van een therapeutisch hulpmiddel in een verboden drug.

Ongeveer twintig jaar geleden werd het onderzoek in alle stilte opnieuw opgestart, onder andere aan de Johns Hopkins Universiteit  en Imperial College London, onderzoeksinstellingen met een uitstekende reputatie. Er verschijnen tegenwoordig maandelijks nieuwe studies over psychedelica, vaak met veelbelovende resultaten.

Wetenschappers spreken zelfs over een "psychedelische renaissance". Na jaren in het verdomhoekje krijgen drugs als LSD en psilocybine een nieuwe kans.

Psychedelica lijken vooral potentieel te hebben voor het behandelen van problemen die te maken met hebben met “mentale rigiditeit”. Mensen zitten dan vast in negatieve denk- of gedragspatronen. Dat gaat gepaard met angsten, verslavingen en depressies. Psychedelica zouden helpen om die rigide denkpatronen te doorbreken.

Vorig jaar kreeg psilocybine een “Breakthrough Therapy Designation” van de FDA, het Amerikaanse overheidsagentschap dat waakt over de kwaliteit van medicijnen. De FDA ziet potentieel voor de behandeling van ernstige depressies. Het onderzoek naar de werking van psilocybine wordt daarom gemakkelijker gemaakt.

Er zijn ook onderzoeken naar het gebruik van psychedelica voor de behandeling van verslavingen, post-traumatische stress en zelfs angst voor de dood bij terminale kankerpatiënten. Op dit moment loopt ook een studie naar het potentieel van psilocybine voor de behandeling van anorexie.

De meeste onderzoeken tonen mooie, veelbelovende resultaten. Toch is het wachten op studies met veel grotere groepen patiënten voor we conclusies kunnen trekken. Het onderzoek staat nog in zijn kinderschoenen.

Wie deelneemt aan zo'n onderzoek krijgt overigens veel meer dan een dosis psychedelica. Er is ook langdurige psychologische begeleiding door een therapeut of "gids". De onderzoeken vinden plaats in een aangename, veilige omgeving. Er is medische begeleiding, voor als er toch iets mis zou lopen.

Als je zelf gaat experimenteren met psychedelica, heb je dat allemaal niet. De risico's zijn dan groter en de kans op een positieve uitkomst kleiner. Er is wat dat betreft een groot verschil tussen het gebruik van een drug als roesmiddel en het gebruik ervan als medicijn. Ook met bijvoorbeeld antidepressiva ga je niet zelf aan de slag, zonder professionele begeleiding. Hetzelfde geldt voor psychedelica. Het zijn erg krachtige middelen die je beter niet lichtzinnig gebruikt.

Dat een drug therapeutisch nuttig kan zijn, is bovendien geen vrijgeleide voor recreatief gebruik.

Het bezit, de verkoop en de invoer van psychedelica zijn in België verboden. De wet voorziet gevangenisstraffen van drie maanden tot vijf jaar en hoge geldboetes. Ook het zelf plukken van psychedelische paddenstoelen is bij wet verboden.

In Nederland zijn “magic mushrooms” ook verboden, maar je kan er door een gat in de wetgeving wel nog psychedelische truffels kopen. Truffels zijn het ondergrondse deel van de paddenstoel, maar ze bevatten het zelfde werkzame bestanddeel.

Er zijn in Nederlands organisaties die legale psychedelische retraites organiseren. Daar kan je onder begeleiding trippen in een gecontroleerde, aangename omgeving. De kans op nevenwerkingen is dan kleiner. 

Michael Pollan schreef een boek over psychedelica, “Verruim je geest: Wat psychedelica ons leren over bewustzijn, sterven, verslaving en depressie”. Pollan heeft het niet alleen over het therapeutisch potentieel, maar ook over de mogelijke risico's. 

Er zijn heel wat organisaties die zich bezig houden met het het stimuleren van onderzoek naar psychedelica. Je kan meer informatie vinden op de websites van de Beckley Foundation, Heffter Research Institute en MAPS. 

Vlamingen Robin Van Nuffel en Andries De Smet maakten een documentaire over het therapeutisch potentieel van psychedelica: "De Psychedelische Renaissance, van drug naar medicijn?".