Een kostbare volksverhuizing van meer dan 3000 mensen en een megakantoor dat driekwart van de tijd grotendeels leegstaat: ook in 2020 verhuist het Europees Parlement weer iedere maand voor een paar dagen van Brussel naar Straatsburg. De grootscheepse groene plannen van de EU ten spijt.
Het is een discussie die geregeld oplaait in de Europese politiek: het fenomeen dat de geuzennaam 'verhuiscircus' heeft meegekregen. De artiesten? 751 Europarlementariërs (binnenkort 705 door brexit) en gemiddeld 2300 medewerkers en hun verhuiskisten vol dossiers. Zo reizen zij maandelijks van Brussel naar Straatsburg en - na een paar dagen - weer terug.
Het Europees Parlement vergadert al sinds begin jaren 90 twaalf keer per jaar voor vier dagen in de noordoostelijke Franse stad Straatsburg, op ruim 400 kilometer van Brussel. Reiskosten: een slordige 114 miljoen euro per jaar.
Stevig vastgelegd
Dat is allesbehalve vrijblijvend: in het Europees Verdrag van 1992 is vastgelegd dat jaarlijks minimaal twaalf plenaire vergaderingen gehouden moeten worden in Straatsburg. Gebeurt dat niet, dan kan het parlement voor de rechter gesleept worden.
Daar komt bij dat de verplaatsing ook de nodige vervuiling oplevert, blijkt uit onderzoek van de Europese Rekenkamer. Het systeem van twee zetels ('double seat') heeft een milieu-impact die jaarlijks oploopt tot 19.000 ton aan CO2-uitstoot, wat neerkomt op zo'n 78 procent van de uitstoot van de organisatie.
Vermoeiende reis
Politici die er maandelijks heen moeten, hekelen zowel de reis als de bestemming. "Enorm onnodig", zegt ook Mohammed Chahim die sinds juli vorig jaar Europarlementariër is namens de PvdA. "Naast de uitstoot kost het veel energie, tijd én geld. Straatsburg is niet gemakkelijk te bereiken, zowel qua trein of met het vliegtuig voor collega's die van ver moeten komen."
Zelf reist hij iedere maand per trein af naar Straatsburg. "Ik vind het persoonlijk vermoeiend om die reis van zes tot zeven uur te maken. De plek zelf is een soort gevangenis: het ligt aan de rand van de stad en in de omgeving is helemaal niets te doen. Je loopt niet even naar buiten."
'Jarenlange gijzeling'
Er is een probleem: het Europees Parlement, dat in resoluties herhaaldelijk heeft opgeroepen tot één zetel, heeft er zelf niets over te zeggen. Dat ligt bij de EU-lidstaten, waar naast Frankrijk ook Luxemburg dwarsligt. Terwijl ieder lidstaat vetorecht heeft.
"Een jarenlange gijzeling", zegt EU-deskundige Adriaan Schout van het Clingendael Instituut. "Frankrijk zal Straatburg pas opgeven als er een goede deal tegenover staat. Daarbij is in het verleden betoogd om de gebouwen te gebruiken voor een Europese Universiteit. Die discussie komt vaak terug."
Voor de Fransen en Duitsers heeft Straatsburg een sterke symbolische waarde gezien het oorlogsverleden, de stad lag vorige eeuw afwisselend in beide landen. Bovendien is het verhuiscircus lucratief voor de stad zelf. Dat weet ook Luxemburg, waar het administratieve lichaam van het Europees Parlement zetelt, met zo'n 4000 banen.
Brusselse bubbel
Bovendien bestaan er grote cultuurverschillen over de kwestie Straatsburg. "Nederland is een nettobetaler van de EU die bezorgd is over uitgaven en legitimiteit ervan. Maar er zijn landen die minder oog hebben voor het EU-budget, zij halen hun eigen deel eruit", zegt Schout, die zelf overigens een voorstander is van spreiding van Europese instellingen.
Schout: "Dat voorkomt de vorming van de Brusselse bubbel, waar iedereen elkaar kent en te gezellig met elkaar omgaat. Al moet je jezelf afvragen of de huidige gang van zaken met Straatburg daar de oplossing voor is."
De ervaren VVD-Europarlementariër Jan Huitema kent de weg naar Straatsburg ook op zijn duimpje. Al zo'n zeventig keer reed hij sinds 2014 op en neer vanuit Friesland, rekent hij voor. "Ik kan er geen voordeel in zien", vertelt hij. "Het kost veel geld voor de belastingbetaler en is slecht voor het klimaat."
Green deal
Ondertussen wil de nieuwe Europese Commissie naar een klimaatneutraal Europa in 2050. Dat moet gebeuren via de zogenoemde Green Deal, die plannen bevat voor onder meer energiezuinige huizen, het grootschalig planten van bomen, en het plaatsen van een miljoen laadpalen voor elektrische auto's.
Zelf wil de Commissie als organisatie al in 2025 klimaatneutraal zijn, zo vertelde Diederik Samsom onlangs in een uitgebreid interview aan RTL Z. Samsom moet daar als kabinetschef van klimaatcommissaris Frans Timmermans in Brussel mede voor gaan zorgen.
Verdrag openbreken?
Maar het verhuiscircus wordt vooralsnog nergens genoemd. Volgens Huitema zit de discussie voorlopig vast. "Ik heb niet het gevoel dat er serieus naar gekeken wordt. Terwijl wij als parlement erg graag het goede voorbeeld willen geven. Ik word er ook vaak over aangesproken door kiezers en critici op social media."
De enige hoop is dat het verdrag ooit wordt opengebroken. Huitema: "Maar dat gebeurt niet zo vaak. En als het wel gebeurt, zal er bij een nieuw verdrag over meer dan Straatsburg worden gesproken. En dat zal een lange tijd duren."
