Sterven in Wuhan de mensen op straat? Feit en fabel over het nieuwe coronavirus

1. Het virus is veel besmettelijker dan de WHO zegt

ONDUIDELIJK

‘HOLY MOTHER OF GOD’, begon een bericht van de Amerikaans-Chinese epidemioloog Eric Feigl-Ding, in hoofdletters. ‘Het nieuwe coronavirus is een 3,8!!! Dat is thermonucleair pandemisch niveau slecht – nooit zo’n besmettingsgetal gezien in mijn hele loopbaan. Ik overdrijf niet…’

Een besmettingsgetal van 3,8 wil zeggen dat één patiënt gemiddeld 3,8 anderen besmet. Ter vergelijking: bij de longziekte sars lag dit getal rond de 2, bij de griep ligt het getal tussen 0,9 en 2,1. Een overdraagbaarheid (R0 in vaktermen) van 3,8 zou dus duiden op een virus dat sterk besmettelijk is.

De uitroep van Feigl-Ding kwam hem op kritiek te staan van collega’s. Later stelde hij hem bij: zijn schatting moest 2,6 zijn. Een team van de Zwitserse epidemioloog Christian Althaus kwam intussen uit op een overdraagbaarheid van 2,2; een Britse groep schat het besmettingscijfer op 2,5.

‘Het is belangrijk te beseffen dat er in dit stadium grote onzekerheden zijn bij het schatten van R0. Verschillende methoden, datasets en aannames kunnen verschillende resultaten geven’, licht hoogleraar virologie Marion Koopmans (Erasmus MC) toe. ‘De WHO is ermee bezig.’

Voorlopig komt de WHO uit op een besmettingscijfer van tussen 1,4 en 2,5. Aan de wetenschap de taak om dat getal de komende dagen preciezer vast te stellen – en het met voorzorgsmaatregelen, quarantaines en snelle diagnoses omlaag te brengen tot onder de 1, zodat de ziekte kan uitdoven.

2. Deze ziekte is veel dodelijker dan China zegt

ONWAARSCHIJNLIJK

Op een veel gedeeld – en naar verluidt door China weggehaald – filmpje vanuit Wuhan zouden meerdere doden te zien zijn, liggend in de gangen van een ziekenhuis en bedekt onder lakens. 

Onduidelijk is of het filmpje echt is en of de ‘doden’ bijvoorbeeld niet gewoon slapen. Een ander filmpje toont onder meer iemand die op straat ligt. ‘De mensen sterven op straat’, volgens de commentaren, maar opnieuw is niet te verifiëren wat we precies zien.

Voorlopig lijkt zo’n 3 procent van de patiënten aan de ziekte te overlijden. Dat is aanzienlijk, maar ook veel minder dan de 11 procent die in 2002-2003 aan sars overleed, of de ongeveer 35 procent die overlijdt aan de ‘dromedarisziekte’ MERS.

3 procent is wellicht een overschatting, omdat de minst zieke patiënten zich niet melden bij de dokter en niet worden meegeteld. Dan zou het nieuwe coronavirus, wat sterfte betreft, in de buurt liggen van de seizoensgriep.

Net als bij sars en de seizoensgriep zijn het vooral ouderen en de al verzwakten die veruit de grootste kans op sterfte hebben. Volgens een zeer voorlopig cijfer is de sterfte onder 70-plussers die de aandoening krijgen zelfs 85 procent en bij mensen jonger dan 40 zo goed als nul.

Een Chinees-Britse analyse turfde intussen dat van alle mensen die met de ziekte in het ziekenhuis belandden, zo’n 14 procent het niet overleeft.

3. De ziekte leidt tot overvolle ziekenhuizen

DENKBAAR

Van alle mensen bij wie het nieuwe coronavirus is vastgesteld, is ongeveer een kwart te classificeren als ‘ernstig ziek’, volgens de WHO. Ook dat cijfer is uiteraard voorlopig en eerder te hoog dan te laag, omdat patiënten die zo weinig ziekteverschijnselen hebben dat ze niet naar de dokter gaan er niet bij zitten.

Toch: alleen al door de paniek rondom de uitbraak is het een heksenketel in de ziekenhuizen in het getroffen gebied, blijkt uit de verslagen en filmbeelden ter plaatse. 

Mocht het coronavirus overslaan naar Nederland – wat volgens experts niet ondenkbaar is, dan is zo’n run op de ziekenhuizen misschien het grootste gevaar dat uitgaat van de ziekte. 

Neem een epidemie waarbij 100 van de 100 duizend mensen ziek worden en een kwart ziekenhuiszorg behoeft: op 17,4 miljoen Nederlanders zijn dat al snel duizenden patiënten. Een forse druk op de ruwweg 38 duizend ziekenhuisbedden die ons land telt.

Aan de andere kant is Nederland goed voorbereid. Volgens een studie van het UMC Groningen hebben in elk geval de noordelijke ziekenhuizen voldoende kennis en capaciteit om een plotse epidemie het hoofd te bieden. Een Amerikaanse analyse noemde Nederland onlangs zelfs een van de best voorbereide landen ter wereld voor een eventuele pandemie.

4. De oorzaak van het coronavirus is vleermuissoep

ONJUIST

Op sociale media gaan weerzinwekkende foto’s en filmpjes rond van onder meer een vrouw die een gekookte vleermuis uit haar soep vist en opeet. Gefilmd in Wuhan, volgens de Britse boulevardkrant Daily Star, die het filmpje donderdag verspreidde. 

Inderdaad is het nieuwe virus naar men aanneemt, al dan niet via een ‘tussenstation’ in de vorm van een ander dier, overgesprongen van vleermuizen op de mens: het virus heeft typische karakteristieken van vleermuizen. Maar waar het precies vandaan komt, is nog een raadsel. Een overdracht via soep lijkt niet erg waarschijnlijk, alleen al omdat virussen in kokend water al na een minuut  inactief zijn.

Vleermuissoep wordt weliswaar geserveerd in China en sommige andere Aziatische landen, maar is zeldzaam. ‘Allemaal pure sensatie die inspeelt op kwaadaardige stereotypen over Chinezen’, aldus bioloog Rutger Vos van Naturalis. ‘Enge filmpjes van mensen die levende muizen of kikkers eten kunnen dus weer in de kast.’

Bij de Afrikaanse ebola-uitbraak van 2014 kreeg vleermuissoep overigens ook de schuld. 

5. Het virus is ontsnapt uit het laboratorium

ONWAARSCHIJNLIJK

Het kan geen toeval zijn, aldus een hardnekkige geruchtenstroom op internet: de dierenmarkt waar het nieuwe coronavirus opdook, is slechts 30 kilometer verwijderd van een pas geopend, zwaar beveiligd lab van het Wuhan Instituut voor Virologie. 

In het lab zou men virussen kweken voor oorlogsinzet. De VS zouden twee jaar geleden al hebben gewaarschuwd dat zo’n virus kan ontsnappen. En de Chinese overheid zou de laatste hand leggen aan een verklaring dat er een ongeluk is gebeurd, aldus de geruchtenmachine.

Hoewel het te vroeg is om zulke geruchten helemaal af te schrijven, ligt het niet erg voor de hand. Complotdenken is immers een kenmerkende reactie bij haast alle epidemieën en grote rampen. 

Daarachter zit de diepe menselijke neiging te denken dat heftige gebeurtenissen een heftige oorzaak moeten hebben. Ondenkbaar dat zoiets nietigs als een niezend diertje de hele wereld verstoort! Daar moet meer achter zitten, geeft onze psychologie ons in.

In werkelijkheid zijn de meeste vroege ziektegevallen te herleiden tot de dierenmarkt in Wuhan, volgens een vorig weekeinde gepubliceerde, eerste analyse in artsenblad The Lancet – en is het wachten tot experts de precieze herkomst ontrafelen. Bij sars duurde dat uiteindelijk veertien jaar.

Tenslotte nog wat beelden van omvallende mensen die rondgaan op internet. Door het nieuwe virus? Aangezien de nieuwe ziekte zich niet plotsklaps aandient maar zich ontwikkelt als een griep, lijkt het logischer dat de mensen hieronder gewoon flauwvallen, of misschien te diep in het glaasje hebben gekeken.