Actrice Gwyneth Paltrow frustreert wetenschap met dubieuze therapieën in Netflix-serie
Gwyneth Paltrow is behalve filmster ook oprichter van een controversieel welnessimperium. Vanaf vrijdag serveert ze dubieuze gezondheidsclaims voor het internationale miljoenenpubliek van Netflix, tegen het zere been van veel wetenschappers. ‘Dit erodeert het kritisch denken.’
Honderd naalden in je gezicht steken om er jonger uit te zien. Ademhalingstechnieken en blootstelling aan kou tegen stress, depressie en psychoses. Een man met z’n handen boven je lichaam laten bewegen – zogeheten energietherapie – om ‘sneller te genezen’.
Vanaf vrijdag kunnen miljoenen Netflix-kijkers zien hoe Hollywoodster Gwyneth Paltrow en medewerkers van haar wellnessbedrijf Goop een arsenaal aan alternatieve therapieën uitproberen in The Goop Lab. Hoe groot de potentiële markt hiervoor is, blijkt in Nederland onder meer uit onderzoek van het CBS. Een kwart van de bevolking vindt dat alternatieve zorg ‘evenveel waarde’ heeft als reguliere zorg.
Veel wetenschappers maken zich zorgen over die trend. Hoewel mensen zich beter kunnen gaan voelen door alternatieve therapieën, al is het maar vanwege het placebo-effect, kunnen deze behandelingen mensen ook weghouden van de reguliere geneeskunde, schade berokkenen, of simpelweg veel geld kosten voor onbewezen producten of behandelingen.
Het bedrijf van Paltrow heeft wat dat betreft een slechte reputatie. Zo verkocht Goop al eens stickers van 120 dollar om de ‘energiefrequentie in het lichaam te herstellen’. Ze zouden gemaakt zijn van hetzelfde materiaal als in ruimtepakken van Nasa zit. Niets van waar, aldus de ruimtevaartorganisatie zelf.
Ook moedigde Goop vrouwen aan een stenen ei (66 dollar) in hun vagina te stoppen om onder meer hun vrouwelijke energie te verhogen. Een slecht idee, vonden medisch experts, die waarschuwden dat het poreuze materiaal van de stenen onhygiënisch is. Het kan zelfs leiden tot een dodelijke bacteriële infectie, schrijft de Amerikaanse gynaecoloog Jen Gunter op haar blog. In een rechtszaak moest Goop 145.000 dollar betalen voor onwetenschappelijke claims over de vagina-eieren.
Dat weerhoudt Paltrow en haar team niet van flirten met wetenschappelijk aanvoelend jargon in The Goop Lab. Ervaringsverhalen zijn ‘case studies’, quotes als ‘als je de frequentie waarop het lichaam trilt verandert, verandert dat de manier waarop cellen groeien’ vliegen je om de oren.
‘Wetenschapsuitbuiting’
Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat dergelijk wetenschapstaal de overtuigingskracht van onbewezen medische behandelingen vergroot, ongeacht het opleidingsniveau van de ontvanger van de boodschap. Timothy Caulfield, hoogleraar gezondheidsrecht en -beleid aan de universiteit van Alberta, noemt het taalgebruik ‘wetenschapsuitbuiting.’ Caulfield volgt Paltrows avonturen op de gezondheidsmarkt al langer en schreef er een boek over: Is Gwyneth Paltrow Wrong About Everything? When Celebrity Culture and Science Clash.
De Oscarwinnares is zeker niet de eerste beroemdheid die haar naam verbindt aan dubieuze gezondheidsclaims. Zo droegen topvoetballers ooit massaal – en tegen betaling – zogenaamd prestatieverhogende ‘balansbandjes’. Later gaf de fabrikant toe dat de bandjes niet werken. Maar Paltrow gaat een stap verder dan een relatief onschuldig bandje om de pols.
Zo is in The Goop Lab onder meer een optreden te zien van de Nederlandse ‘Ice Man’ Wim Hof, die het Goop-team ‘snowga’ (yoga in de sneeuw in je badpak) laat doen en ademhalingstechnieken leert om koud water te trotseren. De deelnemers reageren verrukt, een zegt na afloop te zijn verlost van haar paniekaanvallen, maar The Goop Lab vermeldt niet dat eerder vier mensen verdronken die zich volgens nabestaanden bekwaamden in de ademhalingstechnieken van Hof.
Wél verschijnt aan het begin van elke aflevering de mededeling: ‘Deze serie is bedoeld ter entertainment en niet als medisch advies. Raadpleeg uw arts voordat u aan een behandeling begint.’ Al kun je je afvragen hoeveel er van die boodschap overblijft nadat de Goop-medewerkers enthousiast een volgende alternatieve therapie omarmen.
Paltrow profiteert van controverse
Hoogleraar Caulfield vindt het ‘extreem frustrerend’ dat Paltrow en haar Goop-team nu het internationale miljoenenpubliek van Netflix kunnen bereiken. ‘The Goop Lab is in feite een infomercial voor haar merk en onzinproducten en -ideeën. Het verspreiden van misinformatie over gezondheid kan echte schade veroorzaken, en het vermogen om kritisch te denken doen eroderen.’
Netflix ziet ook wel in dat sommige van deze wellnesstrends gezien kunnen worden als controversieel, maar wil het oordeel aan de kijkers overlaten. Paltrow zelf lijkt zelfs blij te zijn met controverse en kritiek uit medische hoek, want die levert extra aandacht op voor haar merk. ‘Ik kan die starende ogen in geld omzetten’, zei ze tegen een groep studenten, opgetekend in een artikel van The New York Times.
Caulfield vindt dat geen reden om te zwijgen. ‘Vechten tegen desinformatie werkt. We zullen haar fans niet op andere gedachten brengen. We moeten ons commentaar richten op het grote, brede publiek. Deze ridicule show moeten we aangrijpen als een kans om te praten over wetenschap en kritisch denken.’
Goop?
Gwyneth Paltrow begon Goop in 2008 vanuit haar keuken met een nieuwsbrief met tips en menu’s. Daarna groeide het uit tot een welnessbedrijf waar je ook producten kunt kopen, variërend van de kleding die Paltrow draagt tot een geurkaars met de naam ‘Smells like my vagina’. De naam Goop bedacht Paltrow volgens The New York Times nadat ‘iemand tegen haar had gezegd dat elk internetbedrijf met twee o’ succesvol wordt’. Voeg daar de eerste letters van haar voor- en achternaam aan toe en je krijgt Goop.