Van 'beginners'-tattoo tot extreme lichaamsversiering: achter tatoeages zit vaak een heel verhaal. Hoogleraar Henri Beunders onderzoekt in zijn nieuwe boek deze verhalen en de verschillende redenen waarom mensen een bepaalde afbeelding laten vereeuwigen op hun huid. "De man die mij van straat redde, draag ik nu voor altijd bij me."
Met verbazing keek Henri Beunders, emeritus hoogleraar Publieke Opinie, naar de explosieve groei van de tattoo in de afgelopen halve eeuw. Voor zijn boek 'Optocht der tattoos', dat volgende week verschijnt, dook hij daarom in de verhalen achter de vele tatoeages, die allang niet meer alleen op 'rebellen' te vinden zijn. "Ik kreeg het idee voor het boek doordat ik in mijn eigen omgeving steeds meer tattoos zag", zegt Beunders. "En dan heb ik het over openlijk zichtbare tattoos."
"Vroeger had ik ook wel vriendinnen met een roosje op hun enkel of een vlindertje op hun schouder, maar die zag je eigenlijk niet zo snel omdat ze onder hun kleding verborgen zaten. Tegenwoordig is het veel meer algemeen geaccepteerd om een tattoo te hebben. Ook onder hoogopgeleiden, terwijl er vroeger vaak toch een beetje op werd neergekeken. Het laatste zetje kreeg ik toen ik mijn schoondochter leerde kennen: zij heeft diverse tattoos op haar lichaam, maar ik durfde haar niet te vragen wat die precies voor haar betekenden. Dat was het begin van mijn fascinatie, dus besloot ik er serieus onderzoek naar te doen. Om te beginnen door haar te interviewen."
Tijdens zijn onderzoek kwam Beunders er al snel achter dat de meeste mensen heel graag over hun tattoos en de betekenis ervan willen vertellen, maar ook dat de motivatie om een tattoo te laten zetten vaak behoorlijk uiteenloopt. "Ik heb wel vijftien verschillende motieven gehoord. Van heel positief, zoals een herinnering aan een reis, tot heel ingrijpende en droevige herinneringen. Bijvoorbeeld aan een traumatisch moment in het leven als het verlies van een dierbaar persoon."
Mensen snakken naar contact
"Een explosie van het 'ik'", noemt Beunders het op de huid uiten van emoties. "Ik sta inmiddels een stuk genuanceerder tegenover tatoeages dan vroeger. Hoewel ik toch een beetje vanuit een enigszins negatief vooroordeel met dit onderzoek ben begonnen. Dat had, achteraf gezien, voornamelijk te maken met de tijd waarin ik ben opgegroeid: tattoos waren exclusief voorbehouden aan de rebellen van de samenleving zoals punkers, zeelui en criminelen, maar inmiddels is het algemeen cultuurgoed geworden."
"Wat ik ook heb gemerkt is dat voor veel mensen een tattoo een schreeuw is om gezien te worden. Dat zegt ook wel wat over de eenzaamheid van deze tijd: mensen snakken vaak naar contact in de vorm van een echt gesprek. Een tattoo kan een mooie aanleiding zijn."
Mensen die om geen heftige maar nog wél zorgelijke redenen hebben gekozen voor een tatoeage, noemt Beunders de '3D-printers'. "Die benaming komt van 3D: Drugs, Drank en Depressie. Precies de omstandigheden waardoor je achteraf weleens spijt kunt krijgen van een te snel gezette tattoo."
Hij verwacht dat er op termijn meer gezichtstattoos komen, omdat de tattoo an sich steeds meer wordt geaccepteerd. Het is niet langer een uiting van rebellie, maar inmiddels al echt mainstream. "Ik heb winkelpersoneel gesproken dat aangaf dat ze vijf jaar geleden hun tatoeages nog moesten bedekken. Nu kraait er geen haan meer naar. Als je nu wilt rebelleren, moet je het echt veel gekker maken dan met een inspirerende quote op je pols of een plaatje op je schouder. "
'Het leven tatoeëert mij vanzelf. Met rimpels en littekens. Die vertellen mijn verhaal'
Ondanks zijn fascinatie houdt Beunders zelf de naald graag op afstand. "Tattookoning Henk Schiffmacher, die het eerste exemplaar van het boek krijgt, stelde voor om bij de boekpresentatie een 'vriendschapsstip' op onze beider rechterhand te zetten. Ik heb erover nagedacht, voelde me vereerd, maar ga het uiteindelijk toch niet doen. Het past gewoonweg niet bij mij. Ik heb genoeg andere mogelijkheden gehad om me te uiten. En verder denk ik: het leven tatoeëert mij vanzelf. Met rimpels en littekens. Die vertellen mijn verhaal, daar heb ik geen inkt voor nodig."
'Ik ervaar een bijna spirituele band met Freddie Mercury, Hij loodst me door de moeilijke momenten'
Vilja Bemelen (29):
"Ik vond Queen altijd wel leuk, maar had er niet echt iets speciaals mee. Dat veranderde toen ik op een dag een vintage radio kocht waar een cd van Queen in zat. 'Leuk', dacht ik, maar vanaf dat moment dook Queen steeds vaker in mijn leven op. Zelfs mijn omgeving begon het op te vallen dat als ik ergens binnenkwam een nummer van Queen op de radio werd gedraaid. Toen ik in een burn-out raakte, bleef dat zo. Steeds als ik een moeilijk moment had doken Queen en Freddie op. Ik ben me toen meer in Freddie als persoon gaan verdiepen, en daar haalde ik zoveel kracht uit. Niet alleen bleken we allebei op 5 september jarig te zijn, maar ik vond het ook enorm inspirerend hoe hij in het leven stond. Ik zat in de put door mijn burn-out, maar hij was veel ernstiger ziek geweest en droeg zijn ziekte met ontzettend veel levenslust. Ik kon gewoon niet meer verdrietig zijn als ik een liedje van Queen luisterde."
"Op een dag scrolde ik door Pinterest, en zag een brief die hij in 1990 - mijn geboortejaar! - aan zijn fans schreef. ‘Love Freddie’ stond onderaan de brief. 'Dat is hem', dacht ik. Ik heb hem op mijn bovenbeen, zodat ik hem zelf het meeste zie. Hij is echt puur voor mezelf, en elke keer als ik het even moeilijk heb, kijk ik ernaar en dan voel ik me meteen weer beter. Ik ervaar een bijna spirituele band met Freddie die me door de moeilijke momenten loodst, en mijn tattoo is daar een fysieke reminder van."
'Mijn ouders lieten me achter op een druk kruispunt. Daar heb ik twee uur in een tas gelegen'
Paula (22):
"Afgelopen zomer ben ik naar China gereisd om mijn roots te ontdekken. Ik ben 22 jaar geleden geadopteerd. In die periode was de eenkindpolitiek nog van kracht, en werden er veel kinderen te vondeling gelegd omdat mensen doodsbang waren voor de zware straffen die stonden op het krijgen van meerdere kinderen. Al is het in mijn geval niet duidelijk om dit de reden is geweest. Mijn ouders lieten me achter op een druk kruispunt. Daar heb ik twee uur in een tas gelegen, tot een voorbijganger stopte en me meenam."
"Ik kwam in het huis van zijn moeder terecht die tien dagen voor mij zorgde, maar ze runde een winkeltje en was veel te druk, waardoor ze de zorg voor mij niet meer aankon. Dus hebben ze met pijn in hun hart besloten mij naar een kindertehuis te brengen, wel met de intentie om mij weer op te halen als dat financieel mogelijk was. Na een zeer intensieve zoektocht, onder meer via instagram, heb ik kunnen achterhalen wie de man was die mij heeft gevonden en heb ik hem kunnen opzoeken. Li Wen Dong is zijn naam. Ik heb de jongen, die een grote rol heeft gespeeld tijdens mij zoektocht, gevraagd of hij die naam wilde opschrijven in het Chinees. Dat heeft hij gedaan en met dat ontwerp ben ik naar de tattooshop gegaan. Nu draag ik het voor altijd bij me en daar ben ik supertrots op. Ik mag van veel geluk spreken dat Li Wen Dong mij 22 jaar geleden meenam en ben hem daar eeuwig dankbaar voor. Met deze tattoo draag ik hem en het verhaal voor altijd bij me. Ik ben me vaak bewust van de vele kansen die ik krijg in mijn leven en grijp daarom ook elke kans aan die op mijn pad komt. De kans is groot dat ik deze kansen in China nooit had gehad."
‘Mijn kinderen weten allemaal: die toren hoort bij papa'
Angelo Bottigliero (42):
"Toen ik acht jaar oud was, vond ik in de boekenkast van mijn ouders een boek van Stephen King. Ik was meteen verkocht. Het boek was zo eng dat ik vanaf dat moment niet meer durfde te slapen met de kledingkast open, maar ik kon niet meer stoppen met lezen. De Donkere Toren, wat wel zo’n beetje het levenswerk is van King, ben ik pas gaan lezen toen de reeks van acht boeken helemaal af was. Ik was bang dat er in de tussentijd wat met de schrijver zou gebeuren en ik niet zou weten hoe het zou aflopen. Vanaf dat moment lees ik alle acht boeken gemiddeld elke twee jaar. Inmiddels denk ik al vijf keer in het Nederlands, drie keer in het Engels en twee keer als audioboek. Nog steeds vind ik iedere keer weer nieuwe dingen."
"De boodschap van het verhaal is een leidraad in mijn leven geworden, bijvoorbeeld dat het om de reis gaat, niet de bestemming en dat je je niet moet focussen op materiële dingen. De hoofdpersoon is trouwens niet zo aardig, maar er zit een ander belangrijk personage in met wie ik me identificeer. Hij is degene die overal een humoristische twist aan weet te geven, en op wie je altijd kunt bouwen. Toen mijn vrouw mij als cadeau een tattoo wilde geven had ik net weer de hele cyclus gelezen, en ik dacht: dit is iets wat ik altijd mooi blijf vinden. En dat klopt. Ik heb er nog geen moment spijt van gehad. Ik heb vier kinderen van drie, vier, acht en elf en voor hen is het heel normaal: die toren hoort gewoon bij papa. De oudste is trouwens enorm gek van Harry Potter. Dus je weet maar nooit, misschien laat zij ooit wel Zweinstein tatoeëren."
Donderdag 30 januari om 20 uur spreekt Henri Beunders over de huidige tatoeagecultuur in Arminius Rotterdam. Dan wordt ook het eerste exemplaar van het boek aangeboden aan Henk Schiffmacher.
