Maak eens een treurtrip langs de gruwelijkste lelijkheid van Nederland
Vergeet de Amsterdamse grachten, De Keukenhof en de molens van Kinderdijk. Mark van Wonderen schreef over de lelijkste plekken van Nederland: een treurtrip waard.
Mislukte winkelcentra, verloederde buitenwijken, spuuglelijke bowlingparadijzen: Nederland telt vele locaties om van te gruwen. Journalist Mark van Wonderen vindt dit soort lelijkheid fascinerend. Zozeer dat hij nu een reisgids uitbrengt met de afschrikwekkendste topbestemmingen die ons land rijk is. Zijn boek ‘Treurtrips’ staat vol dagtochten naar plaatsen als Tilburg, Den Helder en Enschede.
De hoofdprijs voor lulligheid gunt hij aan De Paddestoel, een snackbar in Nijkerkerveen bij Amersfoort. Het gebouw, midden in een weiland, heeft de vorm van een reusachtige vliegenzwam; het koepeldak is rood met witte stippen. “Om te janken zo mooi.”
Een andere prijsschieter, zegt de auteur zonder aarzeling, is ‘heel Tilburg’. “Daar rijgt de ene treurparel zich aan de andere. Net als in Almelo; het centrum van Almelo is lieflijk, maar zodra je er één stap buiten zet, stuit je op leegstand, gaten in de bebouwing en een bijna Vlaamse sfeer van verloedering. Prachtig.”
Nederland is ontzettend aangeharkt
Wat bezielt iemand om zich te verdiepen in afstotelijke plekken? “Ik heb daar de laatste tijd veel over nagedacht”, zegt Van Wonderen. “Nederland is ontzettend aangeharkt. Gebieden krijgen hier nauwelijks de kans om te verloederen, want er ligt meteen een bestemmingsplan klaar. Ik vind het fijn als een locatie zich aan die regulering weet te onttrekken en ruimte blijft bieden aan imperfectie.”
Van Wonderen groeide op in het keurige kustdorp Bergen. Hij voelde zich al jong aangetrokken tot lelijkheid. Wanneer hij met zijn ouders op vakantie ging en vanaf de snelweg de verroeste, ingestorte industrie van Luik zag opdoemen, raakte hij op slag betoverd. Vijf jaar geleden begon hij favoriete plekjes te fotograferen en te delen op sociale media. Bij NH Nieuws, waar hij journalist was, maakte hij vervolgens een serie over lelijkheid in de provincie. Het publiek reageerde verrukt. Zo ging het balletje rollen.
In 2018 oogstte hij al veel succes met zijn eerste boek, ‘Chin. Ind. Spec. Rest., een verdwijnend Nederlands fenomeen’, over de teloorgang van Chinese restaurants in de polder. Maar ditmaal wilde Van Wonderen het breder trekken. “Vandaar deze landelijke reisgids vol met foto’s, plattegrondjes en fiets-, wandel- en scootmobielroutes.”
Winkelcentra zijn gegarandeerd topmateriaal
Winkelcentra uit de jaren zestig, zeventig of tachtig zijn gegarandeerd topmateriaal, vertelt de auteur. Neem Boven ’t Y, aan het Amsterdamse Buikslotermeerplein. Behalve de winkels hebben ook de meeste bezoekers ooit in betere staat verkeerd. In zijn boek plaatste Van Wonderen een foto van een verlaten scootmobiel, met een ketting vastgelegd aan een prullenbak. Een toepasselijker beeld bij dit winkelcentrum vond hij nauwelijks denkbaar.
Verval prikkelt hem, meer dan lelijkheid alleen. De ongeïnspireerde rijtjeshuizen van Purmerend hebben het boek niet gehaald, want die zijn alleen maar saai. Ze vertellen geen verhaal, in tegenstelling tot Den Helder, een verloederde maar opkrabbelende stad vol rafelranden. Wederopbouwwijken vindt de auteur ook geweldig, net als grensplaatsen waar letterlijk álles wegkwijnt, van het café tot het tankstation.
Geniet Van Wonderen nou echt van zulke plekken? “Ja, ik zie er oprecht schoonheid in, maar natuurlijk ook wel met een vette knipoog. Ik heb vaak het gevoel: och, hoe is het mogelijk dat zoiets lelijks als dit bestáát!”
Zijn boek zal wel wat wrijving geven, verwacht hij
Af en toe krijgt hij boze reacties. Sommige Chinese restauranthouders voelden zich beledigd, maar dat bleek altijd met een gesprekje op te lossen. Zijn nieuwe boek zal ook wel wat wrijving geven, verwacht hij. “Je zult maar in Den Helder wonen en horen dat jouw stad een goede bestemming is voor een treurtripje...” Maar hij benadrukt dat hij niemand belachelijk wil maken. “Integendeel, de beschreven gebieden vind ik serieus de moeite waard om heen te reizen. Ik denk ook echt dat mensen er met mijn boek in de hand gaan rondwandelen.”
De auteur overweegt nu een soortgelijk boek over België te schrijven. Dat wordt vast een lijvig werk, beaamt hij. “Misschien moet ik het opsplitsen in meerdere delen.” Ondertussen is zijn grootste angst dat de lelijke bouwsels die hij in beeld en tekst vereeuwigd heeft, worden afgebroken. “Van sommige gebouwen weet ik nu al dat ze weg moeten. Doodzonde. Tja, vrij naar Lucebert: Alles van lelijkheid is weerloos.”
Lees ook:
Met Redmond O’Hanlon op safari door Almere: ‘Zó lelijk hoef je het toch niet te maken?’
De gastschrijver van Almere, Redmond O’Hanlon, haalde zich de woede van de lokale PVV op de hals door de stad ‘lelijk’ te noemen. Tijdens een safari langs de betonnen misère legt hij uit wat eraan scheelt.