‘Geef de boeren geld om stikstofschade in de toekomst te beperken’

Met 106 kiloton is de landbouw verantwoordelijk voor 45 procent van de totale hoeveelheid stikstofemissies. Het Landbouw Collectief van dertien van de belangrijkste landbouworganisaties stelt voor om ruim 3 procent hiervan te reduceren via technische maatregelen. Het verbindt hieraan een scala van voorwaarden waaronder een investeringsfonds van bijna 3 miljard euro, op te brengen door de belastingbetaler.

Vlak voor het kerstreces heeft het Collectief een principeakkoord bereikt met minister Schouten over reductie van het eiwitgehalte in het veevoer, verdunning van de mest en meer weidegang. De minister heeft op haar beurt toegezegd af te zien van een algemene krimp van de veestapel, gedwongen opkoop van bedrijven en de vrijstelling van Natura 2000-vergunningen te legaliseren. Nadere uitwerking staat voor begin 2020 op het programma.

De eisen van het Collectief en de toezeggingen van de minister zijn ineffectief, in strijd met de elementaire beginselen van milieubeleid en bieden geen oplossing voor de lange termijn. Het investeringsfonds druist in tegen het aansprakelijkheidsprincipe van het nationale en internationale milieubeleid dat de vervuiler betaalt. Het principe houdt in dat degene die schade toebrengt aan het milieu, verantwoordelijk is voor de gevolgen, waaronder de kosten van herstel. 

De boeren hebben ruim de tijd gehad zich voor te bereiden

Het Collectief draait het principe om en eist dat de boeren betaald worden voor beperking van de schade die zij toebrengen aan natuur en milieu. Nu kan in dit geval tegen de toepassing van het aansprakelijkheidsprincipe ingebracht worden dat de uitspraak van de Raad van State de boeren heeft verrast. Niets is echter minder waar. De problemen met het mestoverschot zijn al meer dan vijftig jaar bekend, zodat boeren ruim de tijd hebben gehad zich voor te bereiden.

Ook qua effectiviteit schieten de voorgestelde maatregelen tekort. Het Collectief verwacht al in 2020 de stikstofuitstoot met ruim 3 procent (2,3-4 kiloton) terug te brengen, wat genoeg zou zijn om de bouwsector weer op gang te brengen. Echter, de reductie is niet bedoeld om de bouwstop ongedaan te maken, maar om de stikstofdeposities in de natuurgebieden te beperken. Omdat de kritische waarden per ecosysteem sterk variëren, is een veel verfijndere en in veel gevallen hogere emissiereductie nodig. Bovendien is haast geboden gezien de slechte toestand van veel natuurgebieden en van de biodiversiteit in het algemeen.

Voor de langere termijn zijn de voorstellen van het Collectief nog problematischer, omdat de intensivering van de veeteelt ongemoeid wordt gelaten. Er worden steeds meer dieren per hectare gehouden met als gevolg meer mest. Het Collectief eist dat de maatregelen vrijwillig zijn, bestaande rechten niet worden aangetast en dat vrijkomende stikstofruimte door stoppende boeren niet naar niet-agrarische sectoren gaat. De voortgaande groei van de veestapel zal daardoor de technische oplossingen spoedig achterhalen en een nieuwe stikstofcrisis ontketenen.

Een effectief alternatief voor de plannen is een stelsel van emissienormen die variëren met de schade die de emissies toebrengen aan ecosystemen. Emissienormen zijn ook aantrekkelijk voor de boeren, omdat die duidelijke kaders voor hun bedrijfsvoering stellen én de vrijheid bieden om emissies te reduceren met een scala van maatregelen, variërend van bedrijfsbeëindiging tot overschakeling naar biologische of natuur-inclusieve landbouw of technische maatregelen.

Voor gelegaliseerde bedrijven in de nabijheid van kwetsbare natuurgebieden die door de normen zwaar worden getroffen, is compensatie op zijn plaats. 

Lees ook:

Boeren dagen minister Schouten voor de rechter

Dat kabinet en boeren het nog lang niet eens zijn over de stikstofaanpak, blijkt opnieuw: het Landbouw Collectief begint een rechtszaak tegen minister Schouten.

De gematigde boeren slaan de handen ineen

Ze zijn boer, maar voelen ongemak bij blokkades van tractoren. Gematigde boeren verenigen zich daarom in de nieuwe ‘boerenraad’.