Anonieme ingewijden: regering-Trump zette Rutte onder druk om ASML-machine

De Amerikaanse lobbycampagne van onder meer minister Mike Pompeo (Buitenlandse Zaken) had als resultaat dat Nederland de exportvergunning opschortte waarmee ASML zijn met extreem ultraviolet licht (EUV) werkende kroonjuweel aan Chinese klanten mocht verkopen. Daardoor staan de onderdelen van de machine nu al maanden in Veldhoven te wachten tot Den Haag groen licht geeft voor transport naar China.

Dit heeft persbureau Reuters maandag gemeld op basis van anonieme ingewijden. Veldhoven is uitgegroeid tot een van de slagvelden van de Amerikaans-Chinese handelsoorlog. Net boven de Kempense Plassen bevindt zich het hoofdkantoor van ASML, fabrikant van de machines waarmee Intel en Samsung de chips in telefoons, laptops en zelfdenkende espressomachines maken. 

ASML is ’s werelds enige leverancier van chipmachines met extreem ultraviolet licht, opgewekt door met een laserstraal 50 duizend keer per seconde op een minuscuul druppeltje tin te vuren. De resulterende straling maakt het mogelijk nog meer lijntjes op een chip te persen – op slechts 7 nanometer van elkaar, de afstand die een vingernagel groeit in 7 seconden – waardoor telefoons en computers nog sneller kunnen werken.

Felbegeerde machine

In de strijd om de technologische suprematie tussen China en de Verenigde Staten is de EUV-machine van ASML een van de meest felbegeerde wapens. De Amerikaanse lobbycampagne begon volgens Reuters in 2018, toen de Nederlandse regering ASML een vergunning gaf om een EUV-machine te verkopen aan een Chinese klant, naar verluidt Semiconductor Manufacturing International Corp, China’s grootste chipfabrikant. De maanden erna onderzocht de regering-Trump de mogelijkheid om de verkoop te blokkeren, maar dat kan alleen als meer dan een kwart van de waarde van een machine bestaat uit Amerikaanse onderdelen. De EUV-machine van ASML, dat een deel van zijn onderdelen maakt in zijn fabriek in Connecticut, bleef echter onder die drempel.

Daarop volgden eind 2018 en begin 2019 zeker vier gesprekken tussen Amerikaanse en Nederlandse Defensie-functionarissen op de Nederlandse ambassade in Washington. De Amerikanen hoopten hun Nederlandse collega’s te doordringen van de veiligheidsrisico’s van de verkoop van extreem ultraviolet-technologie aan China, aldus twee bronnen tegen Reuters. In juni zou minister Pompeo de zaak hebben aangekaart bij premier Rutte tijdens een persoonlijk onderhoud. 

Vertrouwelijk rapport

Toen Rutte een maand later voor de tweede keer in een jaar tijd het Witte Huis bezocht, zou plaatsvervangend nationaal veiligheidsadviseur Charles Kupperman opnieuw bij Rutte hebben aangedrongen op het blokkeren van de verkoop. De premier kreeg daarbij een vertrouwelijk Amerikaans inlichtingenrapport te lezen over de veiligheidsrisico’s rondom ASML’s machine. Of ook president Trump de kwestie met Rutte besproken heeft tijdens zijn bezoek, kon Reuters niet nagaan.

Dit alles speelde precies toen ASML’s exportvergunning op 30 juni verliep en de Nederlandse regering acht weken bedenktijd had om de vergunning wel of niet te verlengen. Dankzij het door 42 landen ondertekende Verdrag van Wassenaar kunnen regeringen de export van producten beperken als die zowel commerciële als militaire toepassingen hebben. Op de 243 pagina’s lange lijst met technologieën die onder het verdrag vallen, staat ook de EUV-machine van ASML, waarmee chips kunnen worden gemaakt voor bijvoorbeeld drones en geleide raketten. Zolang de regering geen nieuwe exportvergunning verleent, kan ASML geen EUV-machines verkopen aan Chinese klanten, laat het Veldhovense bedrijf weten. Het ministerie van Buitenlandse Zaken laat weten niet op het Reuters-bericht te kunnen reageren omdat het om ‘bedrijfsgevoelige informatie’ gaat.