Direct naar artikelinhoud
Opinie

‘Het klimaat lijkt een blinde vlek voor Stef Blok’

Het bestrijden van schendingen van mensenrechten moet samengaan met het beteugelen van de klimaatcrisis. Dus leeg dat AliExpressmandje, beste consument. Minister Stef Blok voorop, zegt Diederick van den Ende.

Aan Chinese pakketten geen gebrek in de wereld.Beeld Barcroft Media via Getty Images

Mensenrechten bevinden zich wereldwijd in een precaire staat, stelde minister Stef Blok (Buitenlandse Zaken) in zijn mensenrechtenlezing op 10 december, de Internationale dag van de Mensenrechten, in Leiden. Blok had het daarin over het jaar 2100, waarin de wereldbevolking met 3,3 miljard mensen is gegroeid, wat ‘een potentiële bron is voor nieuwe conflicten’.

Dit is nogal optimistisch gedacht. Uit onderzoek van Princeton blijkt dat als we niets substantieels aan de klimaatcrisis doen in 2050 half Nederland onder water staat. Het klimaat lijkt een blinde vlek voor Blok, wiens collega’s uit het ‘groenste kabinet ooit’ met wassen neus van de klimaattop in Madrid zijn teruggekomen.

VN-mensenrechtenchef Michelle Bachelet noemt de klimaatcrisis de grootste dreiging voor mensenrechten wereldwijd, terwijl Blok het klimaat niet eens noemt in zijn speech. Het wordt tijd dat we het klimaat en mensenrechten als twee kanten van dezelfde medaille gaan zien, omdat de klimaatcrisis inherent tot mensenrechtenschendingen leidt.

Nepmerken en troepspeelgoed

Als je inzoomt op internationale relaties wordt de problematiek van het discours van Blok duidelijk. Neem onze relatie met ‘handelspartner’ China: in Nederland komen elke dag 70.000 pakketjes uit China aan om ons van nep-Balenciaga’s en kankerverwekkende speeltjes te voorzien. Een groot klimaatprobleem.

Dat minimaal 120.000 en mogelijk meer dan een miljoen Oeigoeren in concentratiekampen vastzitten, dat vrijwel alle rechten waarmee mensen zich vrij kunnen uiten geschonden worden en dat het Chinese Volksbevrijdings­leger zich op de straten van Hongkong begeeft, is een gigantisch mensenrechtenprobleem. In Nederland geldt ‘nooit meer’ als het gaat over concentratiekampen en de vervolging van religieuze en etnische minderheden, we hebben ook beloofd mensenrechten aan te pakken in het buitenlandbeleid en de klimaatcrisis.

De nieuwe ‘Chinastrategie’ van het ministerie van Buitenlandse Zaken is desondanks een notitie zonder strategie hoe om te gaan met deze zaken. China wordt voornamelijk beschreven als handelspartner, maar wel een met ‘scherpe randjes’. Het gevolg is dat Blok enkel met China praat over mensenrechten en de import van AliExpressbagger en mensenrechtenschendingen ongebreideld doorgaan.

Juist nu de klimaatcrisis op een kritiek punt is beland, is een fundamentele heroverweging van mensenrechten in het buitenlandbeleid noodzakelijk.

De geschiedenis van mensenrechten in het buitenlandbeleid is kort, maar consistent. Het was pas de linkse regering Den Uyl waarin minister van Buitenlandse Zaken Max van der Stoel in 1979 het eerste white paper over de integratie van mensenrechten in het buitenlandbeleid publiceerde. Hierin staat dat het bewerkstelligen van mensenrechten een van de belangrijke doelen van het buitenlandbeleid is. Er staat ook dat mensenrechten niet substantieel in de weg kunnen staan van Nederlandse economische interesses.

Dit was een grote stap vooruit: Nederland zou in het vervolg, ‘daar waar mogelijk’, mensenrechten aankaarten. Hoewel Nederland bijvoorbeeld mensenrechtenverdedigers, lhbti- en vrouwenrechten centraal stelt, is het beleid nog altijd gecentreerd rond economische groei. De focus op groei is enkel centraler komen te staan door de opkomst van rechts en het neoliberalisme.

Bedreiging

Klimaat en mensenrechten moeten als basis gelden voor elke handelsrelatie. Nederland moet nationaal veel doen om de klimaatdoelen te behalen, maar ook internationaal perspectief is van belang. Niet alleen is onze ecologische voetafdruk een internationaal mensenrechtenprobleem, ook kunnen we door het buitenlandbeleid op basis van mensenrechten deze voetafdruk terugdringen.

Het klimaat en mensenrechten worden als kosten voor handel gezien, maar die handelsideologie is een bedreiging voor het klimaat. De klimaatcrisis is vervolgens weer een bedreiging voor mensenrechten en handel in de toekomst. Blok moet daarom zijn AliExpressmandje legen en klimaat en mensenrechten centraal stellen om zo het principe green deal or no deal te volgen.