‘De VS hebben de relatie met Iran hiermee definitief verbroken’

Kader Abdolah, schrijver: 

‘De moord is een schok voor iedereen in Iran, of je nu voor of tegen het regime bent. Soleimani genoot veel respect. Met binnenlandse politiek bemoeide hij zich niet, maar hij hield wel de vijand buiten de deur en zorgde daardoor voor veiligheid en stabiliteit in Iran. Zonder hem zat IS nog steeds in Irak. Hij was bovendien slim, charismatisch en wat geheimzinnig.  Voor veel Iraniërs was hij een soort Che Guevara, een held. 

Ik heb een hekel aan het Iraanse regime maar deze man was anders. Hij was een van de weinigen die hun verstand gebruikten.  Voor mij als persoon vertegenwoordigt hij de vijand en is hij de rechterhand van ayatollah Khamenei. Maar als schrijver die de dingen van afstand mag bezien, voel ik respect voor hem. ‘ 

Afshin Ellian, hoogleraar Encyclopedie van de Rechtswetenschap aan de Rechtenfaculteit Leiden:

‘Een held? Waarom gaat iedereen mee in dat frame? Het is een moordenaar, een killer. Hij staat nota bene op de terreurlijst van de EU. Hij is dé representant van de Revolutionaire Garde die schuldig is aan onderdrukking en moord en vorig jaar nog keihard betogingen heeft neergeslagen. Iran ontkent het, maar volgens persbureau Reuters zijn toen 1.500 demonstranten gedood en 8.000 mensen gearresteerd.

Zijn dood hoeft niet betreurd te worden. Het is vooral te hopen dat het Khamenei aan het denken zet. Hij heeft de sleutel in handen voor oorlog of vrede in het Midden-Oosten, niet Trump. Gaat hij onderhandelen met Trump of door met provoceren? Dat is de vraag. Kiest hij dat laatste dan is een militaire confrontatie  onvermijdelijk, maar dat betekent politieke zelfmoord. En voor het Iraanse regime is niets belangrijker dan zelfbehoud.‘

Peyman Jafari, historicus en onderzoeker aan de Universiteit van Princeton en historicus en Iran-deskundige aan de Universiteit van Amsterdam: 

‘Iran is niet zo gek dat ze direct terugslaat. Ze gaan nu rustig een lange termijnstrategie ontwikkelen, iets wat Trump niet lijkt te hebben. De grootste wraak is bovendien om overeind te blijven; om Trump te laten zien dat hij Iran niet klein krijgt. Het is gissen wat Trump heeft bezield, hij lijkt zich te hebben ingegraven in een kuil waar hij niet meer uitkomt. Hij kan nu niet meer terug zonder gezichtsverlies.

In Iran heeft hij een averechts effect bereikt. Door de moord op Soleimani voelt het regime zich alleen maar gesterkt. De gelederen sluiten zich achter de conservatieve kern van de Revolutionaire Garde. Omdat er sprake is van een noodsituatie kan het regime zich veroorloven om nog repressiever en agressiever op te treden, zowel in eigen land als naar de buitenwereld. Critici zullen zich nu juist gedeisd houden.‘

Ellian: ‘Het verlies van Soleimani is een klap voor het regime.  Hij was de tweede man van Iran. Khamenei zal dat verlies niet kunnen opvangen. Iran wordt bestuurd door stokoude mannen, het wordt steeds leger rond de harde kern van de Revolutionaire Garde. Wie gaat Khamenei straks opvolgen om het repressieve systeem gaande te houden? Jongere generaties willen vrijheid.‘

Abdolah: ‘De dood van Soleimani zal enorme gevolgen hebben. Er was nog altijd hoop dat Iran en de VS nader tot elkaar zouden komen, maar die hoop is voorgoed de bodem in geslagen. Iran had altijd een dubbele agenda, het keek zowel naar het westen als het oosten. Nu is de VS definitief weggestreept van het lijstje; de blik zal gericht zijn op Rusland en China, met de rug naar de VS en Europa toe.

Door zijn dood wordt de Iraanse invloed in de regio niet minder. Soleimani was slechts uitvoerder van het beleid van het regime. Hij was een pion, maar wel een hele slimme. Daarom zullen de gevolgen in de regio ook groot zijn. Je weet niet hoe zijn opvolger het zal doen. Trump heeft alleen maar veroorzaakt dat de regio destabiliseert. Ik denk eigenlijk dat Trump met deze actie zijn aanwezigheid in Irak en de regio weer wil veiligstellen. Maar hij miskent hoezeer de nationale trots van Irak is geraakt met deze moord op hun grondgebied. Zelfs gematigde groeperingen in Irak zijn diep beledigd en willen de Amerikanen weg hebben.‘

Jafari: ‘Met de moord op Soleimani verandert er niets in Irak. Het ironische is dat de VS met deze moordaanslag juist een vicieuze cirkel in stand houdt waardoor Iran zijn invloedssfeer kan vergroten, zoals ook gebeurde na de terugtrekking van de VS uit Irak na de invasie van 2003. Het netwerk van sjiitische milities en groeperingen in Irak blijft gewoon overeind omdat er diepgewortelde religieuze en economische verbintenissen zijn met Iran. Net als Hezbollah en Hamas delen zij met Iran de ideologische overtuiging dat het afgelopen moet zijn met de Amerikaanse bemoeienis in de regio. Dat is een heel sterk sentiment dat niet onderschat moet worden. Trump speelt daarom een heel gevaarlijk spel. We zijn nog nooit zo dicht bij een oorlog geweest.’