'Iedere Mexicaan wil Trump afrossen'

'Iedere Mexicaan wil Donald Trump afrossen', zegt Rayo Morales (47). Ze staat op de markt van de Mexicaanse stad Durango, waar ze samen met haar man een piñata-kraam runt. Piñata's, met snoep gevulde papier-maché-poppen, zijn vaste prik op Mexicaanse feestjes. Geblinddoekte feestgangers rammen om de beurt met een stok op de poppen, net zolang tot het snoepgoed eruit valt. 'Al tijdens de campagne voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen was er vraag naar Trump-piñata's.'

'Vooral rond de kerst hebben we er veel verkocht', zegt Morales terwijl ze met knalgeel crêpepapier het hoofd van de Amerikaanse president bekleedt. 'Zijn haar is zijn handelsmerk, dus die kuif overdrijf ik altijd een beetje.' De marktkoopvrouw zegt te walgen van Trump. 'Zijn racisme doet pijn. En dan de manier waarop hij over vrouwen praat, ik begrijp niet dat zoveel Amerikanen op hem hebben gestemd.'

Mexico ziet het Donald Trump-tijdperk met angst en beven tegemoet. 'De oorlog die komt', kopt de dreigende voorpagina van El Proceso, het belangrijkste weekblad van Mexico. De Mexicanen zijn niet alleen diep gekrenkt over de racistische uitspraken van de nieuwe Amerikaanse president, ze vrezen ook zijn protectionistische economische beleid. Nergens zal de radicaal nieuwe koers van de Verenigde Staten immers harder aankomen dan in Mexico.  

Sinds beide landen in 1994 het Noord-Amerikaanse vrijhandelsverdrag (NAFTA) tekenden, zijn hun economieën nauw met elkaar verbonden. Veel Amerikaanse bedrijven hebben hun productie over de grens verplaatst, omdat Mexicanen bereid zijn tegen hongerlonen lange dagen te maken. Trump noemt NAFTA 'het slechtste vrijhandelsverdrag ooit'. Volgens de multimiljonair 'steelt Mexico banen van de Amerikanen'.

Hij is vastbesloten het verdrag te heronderhandelen. 'Als onze partners weigeren te onderhandelen over een eerlijke overeenkomst voor Amerikaanse arbeiders, dan zullen de Verenigde Staten zich terugtrekken uit NAFTA', aldus de verklaring die sinds Trump's inauguratie op de website van het Witte Huis staat.

Hitler

Trump wil onder meer een belasting van 35 procent heffen op producten die in het buitenland zijn vervaardigd. Dat zou de Mexicaanse economie grote schade aanrichten. In 2015 exporteerde Mexico voor 309 miljard dollar producten naar de VS, dat is 81 procent van het totaal. Al sinds Trump de verkiezingen won zijn de gevolgen voelbaar. De Mexicaanse peso is in een vrije val geraakt, en mogelijke investeerders wachten huiverig de ontwikkelingen af.

En dan is er Trump's migratiebeleid. De vrijdag aangetreden president is van plan een 3.185 kilometer lange betonnen grensmuur te bouwen 'om drugs en migranten buiten te houden'. Verder belooft hij massadeportaties, en pleit hij bij werkgevers voor een 'eigen volk eerst'-personeelsbeleid. In zijn campagne noemde hij Mexicanen 'criminelen en verkrachters'.

'Hij heeft het recht niet ons te beledigen', zegt Jonathan Rivas, de 16-jarige neef van marktvrouw Morales. 'Mexicanen doen het werk dat de Amerikanen niet willen doen. Wie hebben de hotels van Trump gebouwd? Wie staan er in zijn afwaskeukens? Wie plukken de tomaten en appels?' Rivas geeft zijn tante een rol rood crêpepapier aan, voor de stropdas van de presidentiële piñata. 'Trump is een soort Hitler', zegt hij boos. 'Het zijn andere tijden, maar de toon is hetzelfde.'

Niet alleen de Trump-piñata's verkopen goed, ook president Peña Nieto-poppen vinden gretig aftrek bij de marktkraam. De populariteit van de Mexicaanse president is tot een historisch dieptepunt gedaald. Het drugsgeweld is afgelopen jaar toegenomen, de werkloosheid groeit, en de corruptie tiert welig in alle bestuurslagen. Eind vorig jaar besloot Peña Nieto de benzineprijzen met 20 procent te verhogen, waarna in het hele land demonstraties en plunderingen uitbraken.

Bovendien ergeren de Mexicanen zich aan de onderdanige houding van hun president. Ondanks de constante beledigingen van Trump, blijft Peña Nieto zich vriendschappelijk opstellen. Tijdens de campagne nodigde hij Trump uit in zijn paleis in Mexico Stad, wat hem de hoon van de bevolking opleverde. Luis Videgaray, minister van Financiën en initiatiefnemer van Trump's bezoek, moest aanvankelijk het veld ruimen. Maar nadat Trump de verkiezingen won, werd Videgaray tot minister van Buitenlandse Zaken benoemd.

Terug pesten

Peña Nieto heeft zich niet uitgesproken tegen de bouw van de grensmuur, tot grote ergernis van de bevolking. Hij heeft alleen gezegd dat Mexico niet voor de kosten zal opdraaien, zoals Trump wil. In de praktijk heeft hij daar weinig over te zeggen. Als Trump de importtarieven verhoogt, of extra belasting heft op geldzendingen van de 35 miljoen Mexicaanse migranten die in de VS wonen, betaalt Mexico indirect de rekening.

Sommige analisten proberen het van de zonnige kant te bekijken. De komst van Trump biedt Mexico de kans eindelijk een einde te maken aan de historische afhankelijkheid van de noorderburen, zo stellen ze. Mexico moet zijn pijlen richten op samenwerking met andere landen, de eigen industrie versterken en zich niet langer laten uitbuiten door Amerikaanse bedrijven. Ook de linkse politicus Andres Lopez pleit daarvoor, en zijn populariteit stijgt in de peilingen voor de presidentsverkiezingen van 2018.

Er is ook enige behoefte aan terug pesten. Hector Aguilar, columnist van de krant El Milenio, wijst erop dat Mexico al jaren braaf een door de VS uitgestippeld beleid uitvoert. Het gaat om gevoelige thema's voor de Amerikanen, zoals de aanpak van drugshandel, terrorismebestrijding en het tegenhouden van illegale migranten aan de Mexicaanse zuidgrens. 'Dat pakket aan veiligheidsmaatregelen is de olifant in de kamer van bilaterale relaties', vindt Aguilar. 'Misschien is het tijd geworden om die olifant op de onderhandelingstafel te leggen.'