Reuzegroot fossiel van spin ontmaskerd als rivierkreeft met poten op geschilderd
Een fossiel van een nieuwe soort reuzenspin dat eerder dit jaar in China is gevonden, blijkt een vervalsing. Dat meldt de universiteit van Kansas in de VS. Hoewel de vondst al in een wetenschappelijk tijdschrift was verschenen, blijkt het een fossiel van een rivierkreeft waarop iemand poten heeft geschilderd.
Het was een onwaarschijnlijke vondst in een rotsformatie uit het Krijt in Yixian in China eerder dit jaar: een fossiel van een onbekende soort reuzenspin. Lokale bewoners verkochten het aan wetenschappers van het Natuurhistorisch Museum van Dalian die het onderzochten en er een artikel over schreven dat in het wetenschappelijke tijdschrift Acta Geologica Sinica verscheen. In een beweging gaven ze de reuzenspin de wetenschappelijke naam Mongolarachne chaoyangensis.
Toen wetenschappers in Peking het artikel onder ogen kregen, gingen meteen alarmbellen af. Het fossiel was niet alleen groot, het zag er ook bizar uit. Ze namen daarom contact op met hun Amerikaanse collega Paul Selden, een paleontoloog gespecialiseerd in ongewervelden verbonden aan de universiteit van Kansas.
"Ik was uiteraard erg sceptisch", zegt Selden. "Het artikel bevatte erg weinig details, dus leenden mijn collega's in Peking het fossiel zodat ik het met mijn eigen ogen kon bekijken. Meteen had ik door dat er iets grondig fout mee was. Het was duidelijk geen spin. Het miste verschillende delen, had te veel segmenten in zijn poten en had gigantische ogen."
"Ik brak er mijn hoofd over, tot een collega in Peking me vertelde dat er veel rivierkreeften zijn op de plek waar het fossiel is gevonden. Toen viel mijn frank dat ik een slecht bewaarde rivierkreeft had gezien waarop iemand enkele poten had geschilderd."
Lokale boeren
"Het zijn meestal lokale boeren die zulke fossielen vinden", zegt Selden. "Ze weten dat ze daarmee geld kunnen verdienen. Ze hebben dit fossiel duidelijk opgeraapt en gedacht: "Wel, het lijkt een beetje op een spin". Toen dachten ze om er wat poten op te schilderen en dat hebben ze met veel kunde gedaan."
"Als je er op het eerste zicht naar kijkt, ziet het er vrij goed uit. Het is pas wanneer je het onder de microscoop legt en het in detail bekijkt, dat je beseft dat er duidelijk dingen fout mee zijn. De wetenschappers die het eerst hebben onderzocht en beschreven, zijn goeie paleontologen, maar ze zijn gewoon geen experts in spinnen. Ze hebben zich dus in de luren laten leggen."
Fluorescentiemicroscopie
Selden kon het fossiel samen met zijn team nader onderzoeken aan de universiteit van Kansas. Ze gebruikten fluorescentiemicroscopie om de veronderstelde spin te analyseren en te achterhalen welke delen echt fossiel waren en welke delen vals.
Omdat het fossiel zo groot is, moesten ze het in stukjes onderzoeken. Ze slaagden erin 4 verschillende zones te identificeren: helderwitte, helderblauwe, heldergele en donkerrode zones. Vooral de heldergele zones waren een interessante aanwijzing, want ze hintten op sporen van olieverf waarmee het fossiel was bewerkt.
Selden publiceerde de resultaten van zijn analyse in een nieuw artikel in het wetenschappelijke tijdschrift Palaeoentomology. Opmerkelijk: ook de hoofdauteur van het eerste, foute artikel in Acta Geologica Sinica schreef aan dit tweede artikel mee.
"We hebben dit nieuwe artikel gepubliceerd om aan te tonen hoe mensen goed kunnen zijn in het vervalsen van een slecht fossiel dat weinig geld zou opbrengen tot iets dat iemand voor best veel geld heeft gekocht. Nochtans was het duidelijk een vervalsing."
Dinosauriërs
Volgens Selden zijn vervalsingen in de wereld van fossielen gemeengoed omdat veel arme fossielenjagers goed zijn in fossielen maken of vervalsen om geld te verdienen. Dat een vals fossiel het tot een publicatie in een wetenschappelijk tijdschrift schopt, is volgens hem wel veeleer uitzonderlijk.
Toch geeft Selden toe dat hij ook zelf al in het ootje is genomen. "Ik heb me ooit om de tuin laten leiden in een erg donkere kamer in Brazilië. Het zag er interessant uit, tot ik het fossiel in daglicht zag en besefte dat het was bewerkt. Ik heb het nog nooit gezien bij fossielen van ongewervelde dieren in China omdat daarmee normaal niet genoeg geld valt te verdienen. Het is meer courant bij dure fossielen van dinosauriërs en zo. Dan plakken vervalsers twee losse fossielen samen, bijvoorbeeld."
"In dit geval heeft iemand klaarblijkelijk gedacht dat het geen kwaad kon om een paar poten op het fossiel te schilderen omdat een reuzenspin er natuurlijk goed uitziet. Ik weet niet of mensen die zulke vervalsingen verkopen, per se wetenschappers willen misleiden. Ze zien er vaak goed uit in een kader en dan zijn het toeristen die ze kopen."
Selden is niet zeker welk lot het fossiel nu is beschoren. Hij vermoedt dat het naar China terugkeert waar het als een soort waarschuwing kan dienen. In elk geval zal het zijn wetenschappelijke naam Mongolarachne chaoyangensis verliezen en weer als resten van een gewone rivierkreeft bekend staan.