Staat verliest Urgenda-zaak bij Hoge Raad en moet extra CO2-maatregelen nemen

Het oordeel werd door het aanwezige publiek met luid applaus ontvangen. De Urgenda-zaak gaat over de vraag of de Nederlandse overheid verplicht is ervoor te zorgen dat de uitstoot van broeikasgassen in 2020 met een kwart is gedaald ten opzichte van 1990.

Met het arrest van de Hoge Raad komt er een einde aan een vier jaar durend juridisch gevecht tussen duurzaamheidsorganisatie Urgenda en de overheid. Urgenda wist in 2015 tot verrassing van velen de rechtszaak over de CO2-reductie te winnen. Het gerechtshof ging daarin mee en oordeelde dat de klimaatverandering zo gevaarlijk is dat de staat conform het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens de zorgplicht heeft om burgers ertegen te beschermen. 

De Hoge Raad bevestigde het oordeel van het hof dat de Staat de verantwoordelijkheid heeft om passende maatregelen te nemen om de Nederlandse bevolking te beschermen tegen de gevolgen van gevaarlijke klimaatverandering. Het gaat daarbij om ‘extreme hitte, extreme neerslag, de verstoring van eco-systemen en de stijging van de zeespiegel’, somde de Hoge Raad-voorzitter op.

,,De levens, het welzijn en de leefomgeving van velen worden bedreigd, dat doet zich voor een deel nu al voor’’, oordeelde de Raad, die stelde dat onder het klimaatverdrag van de Verenigde Naties ieder land voor een klein deel verantwoordelijk is. ,,Het argument dat de eigen uitstoot slechts gering is, kan een land daardoor niet ontslaan van de verantwoordelijkheid om maatregelen te nemen.” 

De klimaatzaak was wereldwijd de eerste in zijn soort en staat internationaal volop in de belangstelling. Een verkorte versie van het arrest werd ook in het Engels gegeven voor de tientallen journalisten uit andere landen.

Alle seinen stonden op groen voor Urgenda nadat de procureur-generaal en de advocaat-generaal, twee belangrijke adviseurs van het hoogste rechtscollege van het land, adviseerden om de uitspraak in stand te houden. De Hoge Raad neemt die adviezen over. De overheid staat niet boven de eigen wetten en afspraken.

Nu Urgenda heeft gewonnen heeft dit verstrekkende en kostbare ingrepen tot gevolg. Het sluiten van een kolencentrale lijkt bijvoorbeeld nodig. In een eigen 40-punten plan oppert de organisatie maatregelen als vermindering van de veestapel en verlaging van de maximumsnelheid. Ingrepen die overigens toch al op stapel staan in de strijd tegen stikstof. Andere voorstellen om toch tot voldoende reductie te komen zijn: een dag per week geen vlees eten, 100.000 huurhuizen klimaatneutraal, meer subsidie voor zonnepanelen en eenvoudige ingrepen als lichten uit na werktijd en autobanden op spanning houden.

De Jonge Klimaatbeweging, vertegenwoordiger van Nederlandse jongeren in klimaatbeleid, is ook zeer positief over de uitspraak. Voorzitter Werner Schouten: ,,Deze uitspraak biedt een unieke kans om 2020 het jaar van de actie te maken waarin we in korte tijd onze emissies reduceren en de fundamenten leggen voor de transitie naar een klimaatneutrale samenleving in 2050.”

Ook Milieudefensie is opgetogen over de uitspraak: ,,Deze uitspraak is een belangrijke winst voor mens en milieu wereldwijd. Er worden nu al mensenrechten geschonden door de gevolgen van klimaatverandering. Dat de Nederlandse staat nu meer moet doen tegen de klimaatcrisis is daarom een belangrijke overwinning. Het verdient alle lof dat Urgenda deze zaak gevoerd heeft.’’

Namens Oxfam Novib reageert klimaatexpert Hugo Hooijer: ,,De uitspraak van de Hoge Raad dwingt de overheid om vergaande maatregelen te nemen om de Nederlandse uitstoot van broeikasgassen terug te dringen. Dat is hard nodig, omdat de gevolgen van klimaatverandering nu al een grote impact hebben in de armste en meest kwetsbare mensen in de wereld. De uitspraak dwingt Nederland om zelf initiatief te nemen en niet langer te wachten op internationale overeenstemming.’’

 Marjan Minnesma, directeur van Urgenda, is ‘geweldig blij’ met de uitspraak van de Hoge Raad. ,,Niet alleen belangrijk voor Nederland, maar voor de hele wereld’’. De rechter heeft volgens haar duidelijk gezegd dat vermindering van uitstoot haar basis vindt in de mensenrechten en dat overheden zich daar voor moeten inzetten.

,,Dit helpt niet alleen hier om te versnellen, maar het geeft mensen in de hele wereld hoop. Als overheden niet voldoende doen om ontwrichtende klimaatverandering te voorkomen, dan kan de rechter helpen om burgers te beschermen,’’ldus Minnesma.

Linkse oppositiepartijen in de Tweede Kamer zijn blij dat de Hoge Raad het beroep van de Nederlandse Staat tegen het Urgenda-vonnis heeft verworpen. De PVV daarentegen vindt het maar niks.

De verplichting voor de Staat om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen blijft in stand, zegt het hoogste rechtscollege. “Yes!”, twittert GroenLinks-Kamerlid Tom van der Lee. ,,Urgenda en daarmee de komende generaties winnen. Nu moet het kabinet aan de bak. Dat betekent sneller kolencentrales sluiten.’’

Ook de Partij voor de Dieren reageert verheugd. ,,Historische uitspraak voor het klimaat, in drie rondes bevestigd‘’, zegt fractieleider Esther Ouwehand in een tweet. ,,De Staat schendt zijn zorgplicht, houdt zich niet aan de wet en komt daar niet mee weg.’’

PVV-leider Geert Wilders noemt de Hoge Raad ‘de CO2-Raad vol met D66'ers!’ Volgens hem is klimaatbeleid niet aan de rechter, maar aan de politiek. ,,Wat de politiek dus moet doen: opzeggen dat VN-Klimaatverdrag en het Klimaatakkoord van Parijs!”, twittert hij.

Kijk hier naar Marjan Minnesma, directeur van klimaatorganisatie Urgenda, die vanochtend in De Ochtend Show to go te gast was: