‘In het maatschappelijke debat over luchtvaart is Schiphol verweesd geraakt’

Eerst even iets rechtzetten. Pieter van Geel is niet de nieuwe luchtvaartpaus van Nederland. Hij ziet zichzelf niet als de opvolger van Hans Alders, die ruim tien jaar lang probeerde om burgers, overheden en luchtvaartsector op één lijn te krijgen over hinderbeperking rond luchthavens. „Ik vind dit een heel leerzaam jaar, maar daarna wil ik weer andere dingen doen.” Voormalig CDA-politicus Van Geel schreef als zelfstandig consultant wel een advies voor het kabinet over hoe het verder moet met de inspraak van burgers over Schiphol.

Dat advies, Schiphol Vernieuwd Verbinden, ging deze week naar minister Cora van Nieuwenhuizen (Infrastructuur en Waterstaat, VVD) en de Tweede Kamer. Van Geel constateert dat het polderen over Schiphol volledig is vastgelopen. Alle partijen zijn „langzaam maar zeker afgehaakt”. Niemand voelt zich nog „mede-eigenaar van de luchthaven”. Te midden van een gepolariseerd maatschappelijk debat over luchtvaart is Schiphol „verweesd geraakt”, aldus Van Geel.

Begin dit jaar slaagde voorzitter Alders er niet in om met de partijen van de Omgevingsraad Schiphol (ORS) een gezamenlijk advies over de ontwikkeling van Schiphol na 2020 uit te brengen. Van Geel, interim-voorzitter van de ORS, zegt nu dat er een heel nieuw model moet komen om bewoners, bestuurders en bedrijven te laten samenwerken.

Lees ook dit afscheidsinterview

Jarenlang kwamen omwonenden en de luchtvaartsector er samen uit. Waarom nu niet meer?

„Ik zie een paar oorzaken. De publieke opinie over luchtvaart is veranderd: door de klimaatproblematiek kijken mensen er veel kritischer naar. Daarnaast is Schiphol de laatste tien jaar fors gegroeid, met veel extra hinder door onderhoudswerkzaamheden en afwijkend baangebruik. En er is discussie over openstaande afspraken, bijvoorbeeld over het aantal nachtvluchten. Dat ettert nog steeds door.”

Moet Schiphol een handreiking doen om het overleg weer op gang te brengen?

„Dat zeg ik niet, net zo min als ik iets wil zeggen over de opstelling van de bewoners binnen de ORS, begin dit jaar. Iedereen moet uit de schuttersputjes komen, iedereen moet het chagrijn zien te overwinnen. Ik wil niet terugkijken, ik wil kijken waar de kansen liggen. Het gaat me om het systeemniveau.”

Wat moet er veranderen?

„Ik ben ook voorzitter van de klimaattafel over landbouw. Ik zie in andere maatschappelijke domeinen dat polderen nog steeds mogelijk is. Voor luchtvaart moet er een reset komen. Het belangrijkste is dat het Rijk normen moeten stellen. Polderen vereist heldere kaders en die zijn er nu niet. Wat vinden we als samenleving acceptabel als hinder? Wat zijn de grenzen voor uitstoot van kwalijke stoffen? Hoe meten we de economische waarde van Schiphol precies? Dat is nu een smoezig verhaal, er zijn geen eenduidige normen waar iedereen het over eens is. Daarom zeg ik in mijn advies tegen de minister: hak op rijksniveau een knoop door alsjeblieft!”

Dat schijnt lastig te zijn. De Luchtvaartnota van de minister, over het luchtvaartbeleid tot 2050, laat op zich wachten.

„Daar heb ik alle begrip voor. Het is heel complex, zeker nu de stikstofproblematiek erbij is gekomen. Ik heb mijn advies nu tussentijds uitgebracht, zodat het meegenomen kan worden in de Luchtvaartnota. Job Cohen komt volgend jaar ook nog met een advies over landelijke luchtvaartparticipatie. In het ideale geval hadden we eerst de Luchtvaartnota, dan het landelijke advies van Cohen en dan mijn Schiphol-advies dat daaruit voortvloeit. De praktijk is nu anders. Dat vereist bestuurlijke behendigheid, de minister wordt genoodzaakt om het nu allemaal een beetje houtje-touwtje met elkaar te verknopen.”

Begin juli presenteerde Van Nieuwenhuizen nieuwe regels voor de ontwikkeling van Schiphol na 2020. Voor Schiphol geldt nu een maximumaantal vluchten: 500.000 tot en met 2020, wat nu al bereikt is. In het nieuwe beleid kunnen luchthaven en luchtvaartmaatschappijen groei tot maximaal 540.000 vluchten per jaar verdienen door eerst hinderbeperking te realiseren. Hoe dit verdienen precies in zijn werk gaat, is nog onbekend.

Van Geel geeft daar geen advies over. Dat was ook niet zijn opdracht. Zijn advies over Schiphol mist daarmee de helderheid van zijn advies over de toekomst van Eindhoven Airport, uit april van dit jaar. Toen koos Van Geel voor een omkering van de huidige werkwijze: stel een geluidsmaximum vast en pas het aantal vluchten daaraan aan.

In het Schiphol-advies richt Van Geel zich op de relatie tussen burger en overheid. Hij stelt drie mogelijke samenwerkingsmodellen voor. Het initiatief ligt respectievelijk bij het Rijk, Schiphol en een onafhankelijke ‘gebiedsregisseur’. De modellen hebben gemeen dat ze sterk gericht zijn op de regio. „Verbetering van de leefomgeving moet door mensen thuis worden gevoeld, niet alleen op papier worden vastgelegd.”

Enerzijds zegt u dat het Rijk meer regie moet nemen, anderzijds zijn uw drie modellen op de regio gericht. Dat snap ik niet.

„Met regie nemen bedoel ik kaders stellen. Het Rijk moet de normen vaststellen. Daarna moet in de regio de uitvoering plaatsvinden van hinderbeperking en verbetering van de leefkwaliteit.”

U laat de minister kiezen uit de drie modellen. Wilt u niet stiekem die gebiedsregisseur zijn?

„Nee hoor, die ambitie heb ik niet. Je moet denken aan een Deltacommissaris-achtige functie, iemand die dat voor langere tijd doet. Ik hoop dat bestuurders, bewoners en sector de komende maanden hun voorkeur melden bij het ministerie, zodat de ORS 2.0 in juli 2020 van start kan. Mijn voorkeur doet er niet toe.”

U constateert ook dat er dit jaar veel initiatieven waren om burgers te laten participeren in het luchtvaartbeleid. U noemt die initiatieven vormvrij, is dat een eufemisme voor vrijblijvend en nutteloos?

„Nee, zo wil ik het niet noemen. Er waren dit jaar veel sessies voor bewoners buiten de ORS om. Dick Benschop, de topman van Schiphol, is veel bij burgers en gemeenten op bezoek geweest. De minister heeft inspraaksessies georganiseerd ter voorbereiding op de Luchtvaartnota. Dat is niet slecht, maar de status van die sessies is vaag. Ik zie dat mensen afhaken als er alleen informatie wordt verstrekt. Dat lijkt me minder gewenst. Ik denk dat het beter is om terug te keren naar overleg met een duidelijke status en heldere kaders.”