Nu ik in Zweden woon, ontkom ik er niet aan om mijn roze bril af te zetten

De eerste barstjes in mijn beeld van Zweden kwamen toen in de ouderenflat van mijn oma de eetzaal werd gesloten. Bezuinigingen. Mijn oma (85) woonde na het overlijden van mijn opa alleen. In de eetzaal trof ze tijdens de koffie en de warme maaltijd andere bewoners. Absolute hoogtepunten van de dag. Mijn oma kleedde zich er ook altijd zeer zorgvuldig voor aan. ‘De mannequin’, werd ze liefkozend genoemd. Toen de eetzaal sloot, kreeg ze voortaan voor de hele week kant-en-klaarmaaltijden voor de magnetron. Koffie dronk ze steeds vaker alleen en zich netjes aankleden werd minder belangrijk.

Ik had Zweden alleen meegemaakt tijdens vakanties, op familiebezoek, en dat geeft een wat rooskleurig beeld, boven op het toch al wat geïdealiseerde Ikeacatalogusimago dat het land in Nederland heeft. Sociaaldemocratisch gidsland, met gratis kinderopvang, een minister voor gendergelijkheid en dat tijdens de vluchtelingencrisis in één jaar ruimhartig 160 duizend immigranten opnam. ‘Zweeds’ is voor velen een kwaliteitsstempel. Zweeds prostitutiebeleid? Moet haast wel goed zijn. Overigens zijn er ook mensen die, net als Donald Trump, in Zweden juist een afschrikwekkend voorbeeld zien, een door feministen weggegeven islamitisch hell hole.  Waar dagelijks aanslagen plaatsvinden, zoals Thierry Baudet in Pauw beweerde.

Nu ik in Zweden woon, ontkom ik er niet aan om mijn roze bril af te zetten. Ergens leven is toch anders dan er op vakantie zijn of erover lezen. Zo was er de eerste maanden, als ik naar de universiteit reed, geen ochtend dat het op de radio níét ging over de schietpartijen of bomexplosies in een van de grote steden. Op het journaal zag ik een soort requiem voor de Zweedse open immigratiepolitiek, compleet met experts die zeiden: de rest van Europa mag nu zijn verantwoordelijkheid nemen, want wij gaan onze handen vol hebben aan de frictie die immigratie van de afgelopen jaren gaat geven. Om me heen hoor ik hetzelfde: die 160 duizend immigranten, dat was meer dan we aankonden. Ook omdat het land al kampte met een stevige segregatie van wijken en scholen.

Daarnaast is Zweden voor een sociaaldemocratische heilstaat opvallend neoliberaal. Onder meer de spoorwegen, apotheken en elektriciteitsbedrijven werden verzelfstandigd en scholen mogen winst maken. Dat vertaalde zich vaak niet in betere of goedkopere dienstverlening. Ook decentraliseerde de overheid en gingen gemeenten meer overheidstaken uitvoeren. Inmiddels moet 80 procent van de gemeenten bezuinigen en sluiten ze cultuurhuizen, bibliotheken, sporthallen en dus eetzalen in ouderenflats.

De teleurstelling over dit alles vertaalt zich ook politiek. De radicaal-rechtse Sverigedemokraterna, vergelijkbaar met de PVV en FvD, staan in de peilingen op 29 procent.

Zweden is geen walhalla. Maar ook niet de failed state die sommigen ervan maken. Die aanslagen zijn er, maar niet dagelijks en het zijn afrekeningen tussen bendes. Wat zeker niet wil zeggen dat ze niet leiden tot onrust, of dat er geen discussie is over het feit dat de bendeleden doorgaans een immigratieachtergrond hebben.

Ja, Zweden is misschien op een aantal vlakken ambitieuzer dan Nederland, maar ook weer niet zó uitzonderlijk. En het land heeft problemen, maar bendeoorlogen, lerarentekort, privatiseringen, een haperende decentrale overheid, worsteling met immigratie, het zou allemaal vrij herkenbaar moeten klinken. Zweden is geen heilstaat of feilstaat, Zweden is Nederland. Het heeft in Kent zelfs zijn eigen Bløf, een band die het land tot op het bot verdeelt.

En het zijn ook allebei landen die, ondanks alle problemen die er zijn, steevast hoog in lijstjes staan waarin je hoog wilt staan. Groot geluksgevoel, toegankelijk onderwijs, veel persvrijheid, weinig criminaliteit, grote innovatiekracht, weinig corruptie.

Zweden is al net zo’n mooi vat vol tegenstellingen als Nederland. Wat je erin ziet, zegt minstens zoveel over degene die kijkt als over het land.