In tijden van polarisatie is het van belang om extra lang stil te staan bij de impact van de woorden en beelden die je gebruikt
Twee jaar geleden rond deze tijd kwam de Volkskrant onder vuur te liggen vanwege een interview met Thierry Baudet in het Volkskrant Magazine. Het was een persoonlijk interview met glamourfotografie. Veel lezers vonden dit volstrekt ongepast. De Volkskrant, zo luidde de kritiek, droeg bij aan een normalisering van een politieke beweging die in de ogen van veel lezers niet normaal is.
Het afgelopen weekend kwam de Volkskrant onder vuur te liggen bij een geheel andere groep lezers. Aanleiding was een artikel over jonge vrouwen die kritisch zijn over het moderne feminisme. De jonge vrouwen werden gedemoniseerd door hen als ‘radicaal rechts’ weg te zetten, vonden sommige lezers en een massa twitteraars.
De term ‘radicaal rechts’ is rechtstreeks afkomstig uit het Stijlboek van de Volkskrant. We hebben lang nagedacht hoe we een beweging als Forum voor Democratie het best konden typeren. Extreem-rechts, vonden sommigen, maar dat vonden anderen, onder wie ikzelf, te veel fascistische associaties hebben. Radicaal rechts was beter, vanwege het radicale denken dat zich duidelijk rechts van de VVD afspeelt.
Ook waren er klachten dat de vrouwen in verband werden gebracht met de omvolkingstheorie, waarin wordt gevreesd voor een verzwakking van de westerse cultuur doordat immigranten of Nederlanders van migrantenafkomst een steeds groter deel van de bevolking gaan uitmaken. Die link legden de auteurs van het stuk niet zelf. Twee experts op het gebied van radicaal rechts kwamen tot deze analyse. De vrouwen zelf wierpen deze suggestie in het stuk verre van zich.
Hadden we de theorie überhaupt niet moeten noemen? ‘In de clash of opinions komt de waarheid boven’, zegt Paul Cliteur, fractievoorzitter van Forum voor Democratie in de Eerste Kamer vandaag in de Volkskrant – in een interview dat overigens al lang geleden was gepland. Daar ben ik het zeer mee eens. Het maatschappelijk debat moet met zo min mogelijk taboes worden gevoerd.
En dan was er ook nog kritiek op het feit dat het uiterlijk van de antifeministen erbij werd gehaald. Voor lezers die ons er al van verdachten dat we de vrouwen in de extreem-rechtse hoek wilden duwen, was dit de druppel. Was de Volkskrant hier niet aan het dehumaniseren, vroeg een lezer zich bezorgd af. ‘Mede namens mijn dochters en kleindochters, allemaal knap en blond, vraag ik mij af wat de Volkskrant beoogt met het quasidiepgravende onderzoek naar de rol van ‘knap, jong, blond’ in conservatieve, nee, ‘extreem-rechtse’ kringen.’ In het stuk leggen we mede aan de hand van experts uit waarom we het over het uiterlijk willen hebben, maar het blijft een glibberig pad, waarop je snel verkeerd wordt begrepen.
Hebben we dan niets fout gedaan? Toch wel. Het contact met een van de vrouwen, Eva Vlaardingerbroek, kwam – na vele pogingen – pas vrijdagmiddag tot stand, waardoor er weinig tijd was om recht te doen aan haar reactie. Door de presentatie (de voorpagina van het katern Zaterdag en de ankeiler op de voorpagina van de krant) hebben we de indruk gewekt dat zij een nieuw boegbeeld is van Forum voor Democratie en radicaal rechts, terwijl ze alleen maar stagiair is bij de partij en kort sprak op het congres. Daarmee ben ik achteraf gezien ongelukkig.
Het was door deze presentatie ook te veel een persoonlijke aanval en niet een scherpe beschrijving van een bredere internationale beweging, zoals de bedoeling was. Het stuk is onder grote tijdsdruk in de krant gezet, waardoor onze gebruikelijke checks-and-balances op dat front niet goed genoeg werkten. In tijden van polarisatie is het van het grootste belang om extra lang stil te staan bij de gevoeligheid en impact van de woorden en beelden die je gebruikt.