Overal worden we gemanipuleerd door in te spelen op angst, woede en onwetendheid
Desinformatie is het bewust besodemieteren van mensen. Daaronder valt ook het ontkennen dat je iets gedaan hebt, terwijl het bewijs glashard is. Neem de Surinaamse president Bouterse. De bewijzen dat hij achter de Decembermoorden van 1982 zat, zijn hard en daarom werd hij tot twintig jaar cel veroordeeld. Zijn reactie? Het is een politiek proces. Einde discussie.
De Russische president Poetin riep iets dergelijks toen het Wereld anti-doping agentschap (Wada), zijn land keiharde sancties oplegde, waaronder het verbod om internationale sportevenementen te organiseren en uitsluiting van de Olympische Spelen. De reactie? Het is allemaal anti-Russische hysterie en politiek. En dat terwijl Wada tot zijn uitspraak kwam op basis van data van een laboratorium in Moskou zelf.
De schaal van het dopinggebruik en de regie die erachter zit, doet sterk denken aan een andere beschuldiging aan het adres van Moskou: hybride oorlogvoering met desinformatie, beïnvloeding van verkiezingen, cyberaanvallen en aanslagen. Natuurlijk wordt keihard ontkend dat Moskou achter de moordpoging zat op ex-spion Skripal in Salisbury begin vorig jaar. Of achter de couppoging in Montenegro in 2016. Of achter beïnvloeding van verkiezingen, referenda en cyberaanvallen.
Met list en bedrog de kiezer overtuigen
Wat desinformatie betreft, kunnen ze er in het Verenigd Koninkrijk ook wat van. Daar werd de brexit er met leugens doorgeduwd. De Britse gezondheidszorg zou 350 miljoen pond per week meer te besteden hebben als de Britten uit de Unie stapten. De waarheid is dat de Britse economie inmiddels tot stilstand is gekomen. Precies zoals voorspeld was. En vooral de Britse premier Johnson doet nu waar de Russen van verdacht werden: op de sociale media met hele en halve waarheden de kiezer manipuleren. Facebook laat het gaan, want die wil politieke advertenties niet op waarheid controleren. En zo hebben politici de vrije hand om door list en bedrog de kiezer achter zich te krijgen.
Over president Trump hoef ik het eigenlijk niet te hebben. De aanklachten die volgens het Huis van Afgevaardigden tot zijn afzetting moeten leiden waren helder: machtsmisbruik en tegenwerking van het Congres. Helder waren ook de reacties van de president. Het ging om een ‘heksenjacht’, het was een ‘politiek proces’, de voorzitter van de inlichtingencommissie van het huis was een ‘totaal corrupte politicus’ die ‘frauduleuze verklaringen’ gaf. De hele gang van zaken vatte Trump kernachtig samen met ‘politieke hysterie’.
Verdeeldheid zaaien
Gaat Nederland vrijuit? Nee, want politici als Wilders en Baudet neigen ook naar dit gedrag. Jezelf in een slachtofferrol plaatsen. Verdeeldheid zaaien. Het gebruik van hele en halve onwaarheden als politiek instrument. Het doel? Door manipulatie kiezers trekken om aan de macht te komen.
In binnen- en buitenland begint dit een patroon te worden. Overal wordt het electoraat gemanipuleerd door in te spelen op angst, woede en onwetendheid.
Inmiddels begint het besodemieteren van mensen niet alleen de democratische rechtstaat te ondermijnen, maar ook de betrekkingen tussen landen. Aangewakkerd door desinformatiecampagnes verkruimelt het zorgvuldig opgebouwde vertrouwen tussen mensen en landen. Vertrouwen dat overigens ook wordt ondermijnd door een Nederlandse Belastingdienst die bewust onrechtmatig handelde door het wederrechtelijk stopzetten van toeslagen. Hoe het kan dat de moraliteit overal ter wereld in het slop zit, is mij een raadsel.
Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.