Klimaatdoel alleen haalbaar met miljarden ‘smeergeld’

Michel betreedt het ‘strijdperk’ – de eerste EU-top onder zijn leiding – bewapend met de ambitieuze Green Deal die de Europese Commissie woensdag presenteerde. Het is onzeker of de regeringsleiders van Polen, Hongarije en Tsjechië het klimaatdoel steunen. In elk geval niet zonder honderden miljarden euro’s aan ‘handgeld’ om de pijnlijke groene omwenteling te verzachten.

‘Dit wordt een superpolitiek besluit’, voorspelde een betrokken EU-ambtenaar woensdag. Hij gokte op voldoende ‘constructieve ambiguïteit’ (lees: nuttige vaagheid) in de slotconclusies van de top, om alle leiders over de streep te trekken. Multi-interpretabele woorden zijn echter niet genoeg, waarschuwden Polen, Hongarije en Tsjechië. Zij willen financiële garanties: niet in 2050 maar donderdagavond al.

Groene clusterbom

Commissievoorzitter Ursula von der Leyen en Commissaris Timmermans (Green Deal) noemen hun plan – een groene clusterbom van 50 vergaande voorstellen en strategieën – het nieuwe economische groeimodel voor Europa. ‘Het zal onze manier van leven, werken, produceren en consumeren veranderen.’ Alle sectoren en geledingen in de samenleving worden geraakt als de EU daadwerkelijk in 2050 klimaatneutraal (netto geen CO2-uitstoot) wil zijn.

‘De weg erheen is lang en vol obstakels’, erkende Von der Leyen in het Europees Parlement. De kosten zijn hoog. ‘Maar we mogen nooit de kosten vergeten van nietsdoen.’ Volgens Timmermans is het code rood voor het klimaat. De meeste parlementariërs zijn tevreden over de Green Deal, milieuorganisaties vinden het te weinig, te laat en te vaag.

Een duurzame samenleving vergt dat alle sectoren ingrijpend veranderen: transport, landbouw, energie, de bouw en industrieën als staal, cement, textiel en chemie. Om de eerder afgesproken vermindering van de CO2-uitstoot met 40 procent in 2030 te bereiken, is volgens de Commissie 260 miljard euro aan extra investeringen nodig. En die doelstelling is achterhaald: de Commissie streeft nu naar 50 tot 55 procent minder CO2-uitstoot in 2030 en nul uitstoot in 2050.

Rechtvaardig overgangsmechanisme

De Europese Investeringsbank moet de komende tien jaar voor minstens 1.000 miljard euro aan groene leningen verstrekken. Lidstaten zelf moeten vele honderden miljarden investeren in de omschakeling. Als extra hulp voor de oostelijke lidstaten komt er, als het aan de Commissie ligt, een ‘rechtvaardig overgangsmechanisme’, dat 100 miljard euro aan investeringen zal losweken.

Vandaag buigen de leiders zich over dit nieuwe financiële mechanisme. Een diplomaat sprak over ‘smeergeld’, maar dan in de letterlijke zin van het woord: miljarden om de oostelijke blokkade tegen klimaatneutraliteit in 2050 weg te masseren. Om dat te vergemakkelijken is die doelstelling overigens wollig geformuleerd: geen harde verplichting waarop de leiders kunnen worden afgerekend, maar ‘steun voor het streven’ de doelstelling te bereiken.

Warschau liet woensdag weten dat de 100 miljard uit het nieuwe overgangsfonds niet ten koste mag gaan van bestaande EU-subsidies voor landbouw en armere regio’s. In de Commissieplannnen is dat deels wel het geval. Het Poolse verzet is een voorbode van het gevecht tussen de lidstaten de komende twee jaar, als de Commissie de Green Deal-voornemens in wetsvoorstellen giet. Een teken aan de wand was dat de EU-landen – uitgerekend tijdens de presentatie van de Green Deal – door politieke verdeeldheid geen akkoord bereikten over wat als groene investering mag worden aangemerkt.