Zelfs klimaatsceptici op Amerikaans eilandje gaan twijfelen: ‘Bij de volgende overstroming vertrek ik’

Officieel is er niets opmerkelijks gebeurd op het eilandje Ocracoke in de Atlantische Oceaan, twee uur varen vanaf het Amerikaanse vasteland, ook al zijn honderden mensen hun huizen aan het schoonmaken, of aan het repareren, of aan het slopen, bijna drie maanden na de ergste plaatselijke watersnood sinds mensenheugenis.

Voor de deur van sommige huizen liggen stapels balken en planken klaar om de beschimmelde vloeren en muren te vervangen, voor andere huizen staat een graafmachine om de verrotte boel voorgoed af te breken. Aan de rand van het dorp ligt het aangespoelde karkas van een schoolbus, en even verderop rijst een berg op van hout, matrassen en verdronken huisraad, verreweg het hoogste punt van het eiland, veel hoger dan de iele duintjes die het water hadden moeten tegenhouden.

‘Ik had zoiets nog nooit gezien’, zegt Martha Garrish, in een makelaarskantoortje aan de rand van het stadje. ‘Dat het water zo hoog kwam.’ Ze laat een filmpje zien van de buurman die tot zijn kin door het water waadt met een kano waar zijn kinderen in zitten. ‘En ik zeg het niet graag, maar ik heb het gevoel dat de getijden nog steeds niet terug zijn op het oude niveau.’

Maar officieel is er dus niets bijzonders aan de hand, of althans, niet iets waartegen de overheid maatregelen gaat nemen.

Een buitengewone storm? Abnormaal hoog water? Ach. Dit is North Carolina, een staat met een kustlijn van ruim vijfhonderd kilometer, maar ook een staat die het in 2012 bij wet verboden heeft de stijgende zeespiegel in beleid te vertalen. Dit is Republikeins Amerika. Onwelgevallige feiten worden genegeerd. Of ontkend. Of illegaal verklaard.

Dan moet je net de zeespiegel hebben.

Klimaatconferentie

De Verenigde Staten zijn de grote afwezige op COP25, de klimaatconferentie in Madrid die maandag zijn beslissende week ingaat. Het is de week waarin nieuwe afspraken moeten worden gemaakt, maar de grootste broeikasgasblazer is daar dus niet bij, door de terugtrekking van president Donald Trump uit het akkoord dat vier jaar geleden in Parijs werd gesloten. Het kwam de VS afgelopen week op zware kritiek te staan van landen die het eerst zullen worden getroffen door een stijgende zeespiegel.

‘We zijn woedend over de terugtrekking van een de meest schuldige vervuiler’, zei de VN-vertegenwoordiger van Belize. ‘De VS laten het volledig afweten bij de bescherming van de meest kwetsbaren in de wereld.’ 

Maar die kwetsbaren wonen dus ook in Trumps eigen land. De ravage op Ocracoke is veroorzaakt door Dorian, de orkaan die vooral berucht werd vanwege de enorme schade en de slachtoffers die hij veroorzaakte op de Bahama’s, maar uiteindelijk ook de VS trof. Toen hij op 6 september op Amerikaans grondgebied aan land ging was hij afgezwakt tot een categorie-1 orkaan. De wind viel dus mee, maar het water viel tegen. ‘Het kwam als een tsunami’, zegt Garrish. ‘Binnen een uur stond er bijna twee meter. En na twee uur was het weer weg.’

Vorig jaar werd een iets westelijker stukje van North Carolina getroffen en was Florence de dader, een zware orkaan die drie dagen boven de kustregio bleef hangen. Toen was het vooral de regen die tot overstromingen leidde – met 45 doden en 22 miljard dollar schade tot gevolg. De bewoners lijken nog steeds verbaasd. ‘Nooit was het water hier gekomen’, zeggen ze bij het plaatselijke benzinestation annex snackbar in het gehucht Sea Level. 

Een paar kilometer verderop is Doug Lang bezig een huis op palen te zetten. ‘Het vorige huis van deze eigenaar is weggedreven’, zegt hij. ‘Gewoon van zijn fundamenten getild.’ Zelf kreeg hij een boom op zijn badkamer. ‘Nee, niemand is hier verzekerd, dat is veel te duur. Maar we leren ervan. Twee meter hoogte, dat heb je hier wel nodig.’

De overstromingen passen in de voorspellingen die horen bij metingen en modellen. De opwarming van de aarde leidt volgens het IPCC, het panel dat alle klimaatwetenschap samenvat voor beleidsmakers, tot een stijgende zeespiegel en zwaardere stormen. De zeespiegelstijging voor de Amerikaanse oostkust gaat bovendien sneller doordat de warme golfstroom in snelheid afneemt, wat ertoe leidt dat het water aan de linkerkant van die stroming, dus voor de kust van Noord-Amerika, omhoog komt.

Mariene wetenschap

‘Het is het gecombineerde effect’, zegt Rick Luettich, directeur van het Instituut voor Mariene Wetenschap aan de Universiteit van North Carolina. ‘Onder de juiste omstandigheden kun je een vloed van zes meter krijgen. Ik woon hier ook aan de kust, in Morehead City, op een oud duin, een van de weinige plekken die hoger liggen dan de rest van het land. Zevenenhalve meter boven zeeniveau. Het is geen toeval dat ik daar ben gaan wonen. Ik weet wat er komen gaat.’

Al jaren probeert hij te waarschuwen voor de effecten van klimaatverandering – een ‘interessante’ uitdaging, zegt hij, in een gebied dat wordt gedomineerd door conservatieve politici. Carteret County, waar hij woont, stemde in 2016 voor 70 procent op Trump. De lokale volksvertegenwoordigers zijn Republikeinen die menselijke invloed op het klimaat ontkennen of betwijfelen en klimaatbeleid als schrikbeeld zien – een dodelijke combinatie van belastingen en regulering. 

‘Ons klimaat verandert al miljoenen en miljoenen jaren’, zei Congresman Greg Murphy vorige maand bij de opening van een nieuw kantoor in zijn district. ‘Of wij daar de oorzaak van zijn of niet staat ter discussie. En of wij daar wat aan kunnen doen staat ook ter discussie.’ Ofwel: dan kunnen we beter niets doen.

De lokale krant, de Carteret County News-Times, wijdde deze week een hoofdredactioneel commentaar aan de klimaattop in Madrid. Die is volgens de krant allemaal ‘Marxistische oplichterij’ en ‘een socialistische droom van welvaartsoverdracht’, of gewoon ‘eng’. Nergens in het stuk werd de link gelegd met de overstromingen in de eigen regio.

Appartementen langs de kust 

Toen een commissie van deskundigen in North Carolina acht jaar geleden opschreef dat de zeespiegel deze eeuw wel eens een meter kon stijgen, en dat die voorspelling als richtlijn moest worden genomen voor de bescherming en ontwikkeling van de kust, was dat voor de Republikeinse politici in de staat een onwelkome boodschap – of beter gezegd, het was voor hun belangrijkste geldschieters, de projectontwikkelaars die hotels en appartementen langs de kust willen bouwen, een onwelkome boodschap.

Dus vroegen de Republikeinse machthebbers om een nieuw rapport, waarin niet een eeuw maar slechts dertig jaar vooruit werd gekeken – dat beperkte de zeespiegelstijging aanzienlijk. Bovendien stelden ze een wet op die het alle staatsinstellingen expliciet verbood om regels op te stellen die waren gebaseerd op de stijging van de zeespiegel – dat hielp ook. En gemeenten mochten hun eigen inschatting maken van de zeespiegelstijging.

Dus zie je ze nu staan, als je langs de kust en over de wadden rijdt, de gloednieuwe appartementencomplexen direct aan het strand, klaar om overspoeld te worden. En de huizen van de eilandbewoners, op Ocracoke en bij Cape Hatteras , die dus al overspoeld werden, in september.

‘Wat ik het ergste vind, is dat de overheid de informatie niet wil geven om een eigen inschatting te maken van de risico’s’, zegt Luettich. ‘Kijk, mensen hebben altijd een eigen verantwoordelijkheid of ze ergens gaan wonen of niet. Maar dan moeten ze wel de benodigde informatie hebben om daarover zelf een besluit te nemen. Dat die voorspellingen werden tegengehouden vond ik erg teleurstellend.’

Al moet hij daaraan toevoegen dat ook mét informatie mensen lastig te overtuigen zijn. ‘Toen ik twee jaar geleden hier door het laagland trok om mensen te waarschuwen voor mogelijke overstromingen, kreeg ik veel weerwerk. De bewoners zeiden: mijn familie woont hier al twee eeuwen, en het is hier nog nooit overstroomd. Maar toen kwam orkaan Florence, en ja, dat heeft me wel geholpen: nu nemen ze me wel serieus.’

Groeiende twijfel

De meeste inwoners van de kuststrook zien klimaatverandering nog steeds niet als oorzaak van de overvloedige wind en water, maar er begint wel twijfel door te sijpelen in hun overtuiging. ‘Het kan zijn…’, zegt George Davis, die op de ferry naar Ocracoke staat, om een bankstel af te leveren. ‘Je weet nooit…’, zegt zijn collega Chris Carter. Degenen die de stormen van de afgelopen jaren aan den lijve hebben ondervonden, lijken zenuwachtiger te worden. 

‘Dit was de laatste storm die ik kon hebben’, zegt Marcus Lawson, een dertiger die werkt bij het waterzuiveringsbedrijf, en die met een nieuwe wc en douchewand voor zijn oma op weg is naar zijn eiland. Hij schat zijn schade op tienduizend dollar, en dat heeft hij met vijfduizend dollar opgelapt. ‘Ik heb alleen maar goedkope spullen gebruikt’, zegt hij. Geen hout, maar plastic wandjes. ‘Ik ben erop voorbereid om het weg te gooien. Bij de volgende overstroming vertrek ik.’

Dat lijkt ook een logische optie, maar logisch is dat slechts zelden. De wortels hier zitten diep: ooit stond hier de allereerste nederzetting van Engelse kolonisten (al hielden die het niet lang vol), en de kern van Ocracoke wordt gevormd door afstammelingen van piraten uit de 17de eeuw (de piraat Zwartbaard sneuvelde hier vlak voor de kust). 

Volgens Ana Zivanovic, die bij de North Carolina Coastal Federation probeert de bevolking en ondernemers te bewegen tot meer bewustzijn van de bedreigingen en mogelijkheden van de kust, is de eventuele terugtocht voor veel mensen nog een taboe. ‘Het is een verboden woord. Mensen zijn om zo veel redenen verbonden aan deze streek, economisch, cultureel, historisch… het is hun huis. Bijna niemand wil hier weg. Zolang ze het kunnen redden zullen ze dat proberen.’

Dat ze daarbij grotendeels aangewezen zijn op zichzelf, nemen ze voor lief. Ze zijn vaak onverzekerd, en de federale hulpdienst FEMA, die zijn budget door Trump uitgehold heeft zien worden omdat die het geld liever gebruikt voor de muur langs de grens met Mexico, vond de ramp te klein om individuele slachtoffers financieel te helpen. Ook de bescherming tegen overstromingen is karig: bij Hatteras planten kustbewoners zelf helmgras om de duinen bij elkaar te houden.

Republikeinse gouverneur 

Er is wel iets aan het veranderen, zeggen experts Zivanovic en Luettich. Sinds 2016 heeft North Carolina een Democratische gouverneur, die het door Republikeinen gedomineerde parlement heeft gepasseerd met een decreet om de klimaatrisico’s beter te kunnen inschatten en het hoofd te kunnen bieden. ‘Tot er weer een Republikeinse gouverneur komt’, zegt Luettich.

Intussen zijn de risico’s voelbaar voor degenen die er direct mee te maken hebben. ‘Ik ben altijd eerlijk geweest tegen de kopers van mijn huizen’, zegt makelaar Martha Garrish op Ocracoke. ‘Oh, dat water komt daar nooit hoger dan een halve meter, dacht ik. Maar nu, na Dorian, is alles anders. Niemand weet hoe hoog de volgende overstroming kan worden. Ik weet niet meer hoe ik mensen gerust kan stellen.’