Mazelen eist 142 duizend levens: wat gaat er mis?
Mazelen heeft de mensheid weer eens een blauw oog geslagen. Vorig jaar eiste de ziekte 142 duizend levens, vooral van jonge kinderen. Dat is een flinke terugslag, bij een ziekte die de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) juist hoopte uit te bannen.
Zie die cijfers wel in context, tekent arts infectieziektebestrijding Helma Ruijs van het RIVM aan. ‘We verliezen terrein. Maar vergeleken met twintig jaar geleden is er wel winst geboekt.’ Ter vergelijking: in 1990 overleden wereldwijd 545 duizend mensen aan de ziekte, in 1980 zelfs 2,6 miljoen.
Niettemin spreekt de WHO van ‘een schande’. Tegen mazelen bestaat immers een veilig, prima werkend vaccin. Maar om de zeer besmettelijke ziekte te laten wegkwijnen is een vaccinatiegraad nodig van 95 procent, en de wereld komt maar niet verder dan gemiddeld 70 tot 86 procent.
De oorzaken van de achteruitgang zijn complex en verschillen per land. Zeven belangrijke brandhaarden op een rij.
Democratische Republiek Congo
Liefst een kwart miljoen gevallen, en 4.500 sterfgevallen, turfde de WHO dit jaar in de DRC: twee keer zoveel doden als er vielen door de ebola-uitbraak van vorig jaar. De hoofdoorzaak: oorlog en chaos, waardoor de zorg slecht op orde is en kinderen hun vaccins mislopen.
Madagaskar
Met ruim 150 duizend gevallen vorig jaar het zwaarst getroffen mazelenland ter wereld. ‘Het is een arm land, de medische voorzieningen zijn er zeer beperkt’, zegt Ruijs. Tel daarbij op de geïsoleerde ligging, enkele ontwrichtende tropische stormen en de politieke onrust na de verkiezingen begin dit jaar, en het recept voor ellende is compleet.
Samoa
Al zestig levens eiste mazelen sinds ouders het vertrouwen in vaccins verloren na de dood van twee baby’s door een verkeerde bereiding van het vaccin. Antivaccinactivisten slaan hier munt uit: zo kreeg het eiland afgelopen zomer bezoek van de prominent anti-vaxxer Robert F. Kennedy jr.
Oekraïne
Het land, verscheurd door oorlog en met een toch al wankele gezondheidszorg, bezorgt heel Europa hoofdbrekens: griezelig dat er bij de EU op de stoep een kwakkelend buurland ligt, met vorig jaar 79 duizend mazelengevallen. Tweede op de wereldranglijst van mazelenlanden.
Nederland
In ons land waren er dit jaar tot dusver 80 patiënten, waarvan 30 gerelateerd aan een uitbraak van de ziekte, afgelopen zomer, in Urk. Levens eiste mazelen niet. Toch is het flink meer dan de ongeveer 10 jaarlijkse gevallen die volgens het RIVM in ons land gebruikelijk zijn, in de regel afkomstig uit het buitenland.
Europa
In Europa eiste mazelen dit jaar tien levens en verloren Albanië, Tsjechië, Griekenland maar ook het Verenigd Koninkrijk vorig jaar hun status als ‘mazelenvrij’ land. Hoofdoorzaak zijn de angstig stemmende roddels over bijwerkingen en autisme van de nieuw opkomende ‘vaccinsceptische’ beweging, nemen kenners aan. Zo schoot in Italië het aantal mazelengevallen omhoog nadat de populistische Vijfsterrenbeweging openlijk de vaccintwijfel omarmde.
Australië
Australië had mazelen in 2014 toch echt uitgebannen. Maar inmiddels is de ziekte terug: zo’n 300 besmettingen, een niveau dat het land voor het laatst in 1997 beleefde. De oorzaken, behalve vaccinscepsis: de soms enorme afstanden naar de vaccinatiekliniek, en het feit dat de inenting er niet gratis is.