Zelfs traditionele Labour-gebieden verschieten plots van politieke kleur

De Britten noemen het de Rode Muur, de tientallen kiesdistricten die sinds mensenheugenis in handen zijn van Labour. Veel van deze districten zijn voormalige mijnstreken in het midden en noorden van Engeland, waar de arbeidersklasse altijd in de meerderheid was en politiek gezien de dienst uit maakte. Maar deze verkiezingen zou Boris Johnson voor het eerst door die rode muur kunnen breken. Reden? “Corbyn is waardeloos en we willen brexit geregeld zien.”

“Dit soort olielampjes namen we mee naar beneden”, vertelt Bill Kimberley. “Ze propten ons met z’n twaalven in een piepkleine lift en dan gingen we tot wel een kilometer onder de grond.” Het mijnmuseum in Pleasley, in het kiesdistrict Bolsover, brengt zijn herinneringen weer tot leven. Kimberley is nu 77, gepensioneerd, en wandelt met zijn twee kefferige hondjes door de oude mijn.

In de omgeving van Bolsover, zo’n 40 kilometer boven Nottingham, bevonden zich tot diep in de jaren tachtig tientallen mijnen. “Dit is waar onze streek van leefde. Iedereen at ervan”, zegt Kimberly, terwijl hij leunt tegen een wagon die vroeger werd gebruikt voor kolenvervoer.

Slagader

De mijn was de slagader van de omgeving. In elk gezin kwam er ’s avonds wel iemand met zwartgeblakerde handen thuis. Elke mijn had zijn eigen embleem, eigen voetbalclub of cricketteam. In het museum hangt een prachtige foto van de Pleasley Colliery Welfare Cricket Club uit 1934.

Breedgeschouderde mannen in het wit, met opgestroopte mouwen. Sommigen hebben een cricketbal in hun geleefde handen. Gesouffleerd aan de zijkanten door de directie van de mijn, gekleed in driedelig pak met vlinderdas.

Het waren tegelijk ook barre tijden, Kimberley kampt nog altijd met een chronische longziekte als gevolg van zijn tijd als mijnwerker. Zijn stem kraakt en hij hoest voortdurend. In zijn jonge jaren moest hij met explosieven op een kilometer diepte het kool loskrijgen zodat de machines het konden uitgraven. Vervolgens brachten anderen het in zakken naar boven.

Toch is Kimberley trots op zijn tijd in de mijn. En bepaalt het tot op de dag van vandaag zijn identiteit. “We waren één grote familie. Voor iedereen werd altijd gezorgd. Ik weet nog dat een collega een dwarslaesie opliep. Dan zorgden wij dat hij in zijn rolstoel toch een baan kreeg waardoor hij in de mijn kon blijven werken. We zien elkaar als oude collega’s nog geregeld. Dan drinken we thee in het caféetje bij het museum en halen we verhalen op.”

Iedereen stemde Labour

In heel Groot-Brittannië had die gigantische mijnfamilie één ding gemeen: iedereen stemde Labour. Het kiesdistrict Bolsover is sinds het ontstaan vlak na de Tweede Wereldoorlog altijd met ruime voorsprong in handen geweest van de sociaal-democraten. “Dat was iets waar je niet eens over nadacht. Dat deed je gewoon. Mijn vader stemde het, mijn opa ook. Labour was er voor de arbeidersklasse, voor hardwerkende mensen. Niet voor de rijke, geprivilegieerde bovenlaag.”

Dat had alles te maken met de voortdurende strijd tussen de Conservatieven en de mijnwerkersvakbonden. Met als hoogtepunt de mijnstakingen begin jaren tachtig. Tienduizenden mijnwerkers legden toen maandenlang het werk neer uit ongenoegen over de slechte arbeidsomstandigheden. De haat tegenover toenmalig premier Margaret Thatcher was gigantisch. Haar naam is voor eeuwig verbonden aan het sluiten van een ooit zo bloeiende en trotse industrie.

Maar vraag je het Kimberley op deze winterse decemberdag, vlak voor de verkiezingen, dan zegt hij iets wat hij zelf nooit voor mogelijk had gehouden: hij is klaar met de partij waar hij al bijna 60 jaar op stemt. “Dat komt door Corbyn”, zegt hij. “Ik mag hem niet. En velen hier mogen hem niet. Hij is geen echte Labour-man, omringt zich met een soort Londense linkse elite. En, het belangrijkste, hij is geen democraat.”

Onze eigen weg

Want daar zit bij Kimberley de grote pijn. Hij stemde vóór brexit in 2016. “Ik stemde in 1975 voor de toetreding tot de EEG. Maar toen waren ze nog met 12 landen. Nu zijn het er 28. We zijn te anders, we moeten weer onze eigen weg gaan”, vindt hij.

Maar tot zijn grote frustratie zitten de Britten 3,5 jaar na het referendum nog steeds in de EU. “En wat zegt Corbyn? Er moet een nieuw referendum komen! Ik wil geen nieuw referendum. Wij zijn hier misschien niet zo intelligent als iedereen in Londen. Maar als we een referendum houden en we winnen, dan moet die stemming gehonoreerd worden. Ik heb jarenlang Conservatieve regeringen moeten tolereren. Zo werkt democratie toch? Daar moet ik dan toch ook mee leven? Corbyn snapt ons niet meer. En ik hem niet.”

En daarom zal hij voor het eerst in zijn leven zijn stem uitbrengen op de Tories. “Ja, ik vertrouw Boris Johnson dat hij brexit regelt. Dan kunnen we door. Dan is eindelijk onze stem gehonoreerd. Mijn vader zou zich omdraaien in zijn graf, maar dat is dan maar zo.”

Het is de frustratie van velen in Bolsover. Maar liefst 71 procent van de inwoners hier stemde voor brexit. Een uiting van ongenoegen over van alles. Over immigratie, het gevoel niet gehoord te worden en bovenal een moment om even goed uit te halen naar de gevestigde orde.

De overheid had deze streek immers nieuwe economische impulsen beloofd na het sluiten van de mijnen. Er zou iets voor in de plaats komen. Precies op de plek van een voormalige mijn mocht Sports Direct, een van de grootste Britse winkelketens in sportkleding, een gigantisch magazijn bouwen. Miljardair Mike Ashley, de eigenaar van Sports Direct, had daarbij 5000 banen toegezegd.

Wat Ashley er alleen niet bij had verteld, is dat hij grotendeels nul--uren-contracten zou uitdelen voor een salaris rond het minimumloon. De woede was enorm. Zeker toen bijna driekwart van de banen vervolgens naar Oost-Europese immigranten bleek te gaan.

“Ja”, zucht Alan Gasgoyne (64) op zijn vakbondskantoor in Shirebrook, een van de vele kleine dorpjes in het kiesdistrict van Bolsover. “Dat magazijn van Sports Direct heeft de brexit-stem enorm gevoed. Terwijl de EU daar niet zo vreselijk veel aan kon doen. De lokale overheid had gewoon veel hardere garanties van Ashley moeten krijgen dat hij die duizenden werknemers hier een vast contract zou geven en een fatsoenlijk loon zou betalen. En je kan het Oost-Europeanen niet kwalijk nemen dat ze vanuit Polen of Hongarije hiernaartoe komen voor een betere toekomst. Maar het voelde voor velen hier alsof zij banen bestemd voor de lokale bevolking inpikten.”

Gasgoyne is Labour in hart en nieren. Hij was een van de voormannen tijdens de mijnwerkersstaking in 1983. “Van de 2200 mijnarbeiders in Shirebrook wisten we er 1995 zo ver te krijgen dat ze mee staakten. Weken, maanden. Zonder inkomen. Het was een ongekend zware tijd, waarbij we in leven bleven door voedseldonaties. Iedereen had zijn spaargeld erdoorheen gejast.”

Uiteindelijk brak de moraal bij veel van Gasgoyne’s mannen. “Er gingen huwelijken kapot. Sommigen moesten hun huis uit. Na 12 maanden moesten we opgeven. We hadden verloren.”

Het luidde het begin van het einde in van de mijnen. In tien jaar tijd sloten er honderden mijnen in Groot-Brittannië. “Het was een trieste tijd. Het sluiten van de mijn voelde alsof m’n moeder was overleden”, zegt hij. Op zijn kantoor hangt een grote poster met de emblemen van talloze Britse mijnen met daaronder het jaartal waarop ze dicht gingen. ‘Gesloten door de Tories’, staat er in grote letters bovenaan de poster. “Dit bedoel ik. De Conservatieven zijn onze aartsvijand. Zij hebben onze industrie kapotgemaakt. Dat je als voormalig mijnwerker zelfs al overweegt om op Boris Johnson te stemmen vind ik al schandalig. Echt, ik hak nog liever m’n handen af dan dat ik ooit op de Conservatieven stem.”

Gasgoyne is goed bevriend met Dennis Skinner, de Labour-parlementariër die al sinds 1970 dit kiesdistrict vertegenwoordigt. Skinner is een fenomeen in Westminster. Hij is met 87 de oudste parlementariër en voert ook nu weer campagne om herkozen te worden.

‘Het Beest van Bolsover’

Skinner staat bekend om zijn heldere taalgebruik en vaak snoeiharde uithalen naar de Tories. Hij noemde David Cameron ooit ‘Dodgy Dave’, onbetrouwbare Dave. Omdat hij zijn uitspraak weigerde terug te nemen, schorste Lagerhuisvoorzitter John Bercow hem tijdelijk. Het was de tiende schorsing in zijn parlementaire loopbaan; zijn eerste kreeg hij in 1984 omdat hij Margaret Thatcher er in het parlement van beschuldigde dat ze rechters omkocht. ‘Het beest van Bolsover’, luidt zijn weinig strelende bijnaam.

Skinner, ook al een oud-mijnwerker, ademt de arbeidersklasse. Het oude Labour. Niet voor niets is hij een grootheid in zijn eigen kiesdistrict en had hij zelden moeite om zijn zetel te bemachtigen. Tot deze verkiezingen. “Ja, ik zie dat we het ineens moeilijk krijgen hier”, zegt Gasgoyne. “Ik hoop dat Dennis gewoon zijn zetel kan behouden. Hij heeft zoveel voor deze gemeenschap gedaan. De Conservatieven hebben nooit een poot naar ons uitgestoken. Maar het wordt echt spannend.”

Dat er een beweging richting de Conservatieven gaande is, bleek al bij de gemeenteraadsverkiezingen in mei. Het was in meer dan dertig jaar niet voorgekomen dat er in Bolsover Conservatieve gemeenteraadsleden werden gekozen. Maar ineens bemachtigden er twee een zetel: David en Maxine Dixon, een getrouwd stel.

Samen voeren ze nu campagne in de straten vol oude mijnwerkershuisjes. Aangezien het vroeg donker is, en ijzig koud, trekken ze al vroeg in de middag de wijken in. “Echt, jarenlang durfden we hier niet eens aan te bellen. Grote kans dat we de meest verschrikkelijke dingen over ons heen kregen. En nu doen ze plotseling de deur voor ons open”, vertelt Maxine Dixon.

“Dag Joan, mijn naam is David”, klinkt het ondertussen bij een huis verderop. David maakt een praatje met de negentigjarige Joan Simmons, die in eerste instantie weinig behoefte toont om de deur open te doen. Maar als hij de naam Corbyn laat vallen, reageert ze resoluut: “Walgelijke man!” En, even later: “Jullie hebben mijn stem.” David bedankt haar hartelijk.

Gezond verstand

“Dit maken we nu dus ineens dagelijks mee”, zegt hij als hij het tuinpad afloopt. “Hallucinerend bijna. Hier stemden generaties lang iedereen wat zijn of haar vader of moeder stemde. Maar die tijd is voorbij. Hier zijn de ogen opengegaan sinds het brexit-referendum. En ineens blijken ze zelfs in Bolsover gezond verstand te hebben.”

De twee Conservatieven lachen. Hoewel ook de Brexit Party van Nigel Farage meedoet in dit kiesdistrict, hebben ze van hem weinig te duchten denken ze. “Hun kandidaat is onervaren en voert ook weinig campagne. Je merkt dat velen hier beseffen dat met Boris Johnson brexit echt geregeld kan worden”, zegt Maxine.

Het zal erom spannen op 12 december, of deze zo vastgemetselde steen in Labours Rode Muur ineens blauw zal kleuren. Maar als Bolsover voor het eerst in handen komt van de Conservatieven, reken dan maar dat veel traditionele Labour-districten zullen volgen. En dan kan Johnson de overwinning haast niet meer ontgaan.

Lees ook: 

Politici Brexit Party stappen op en stemmen op Johnson

Europarlementariërs Annunziata Rees-Mogg, Lance Forman en Lucy Harris van de Brexit Party keren hun partij de rug toe en steunen bij de komende Britse verkiezingen de Conservatieven van Boris Johnson.

Deze theoloog pakt bijbelboek Ruth erbij om de brexit te kunnen plaatsen

De Ierse theoloog, dichter en activist Pádraig Ó Tuama is morgen een van de hoofdgasten op het Geestdrift Festival in Utrecht. Hij houdt onder meer een lezing over brexit gezien vanuit het bijbelboek Ruth. ‘Oude verhalen geven ons een lens om op een bijzondere manier naar het heden te kijken.”