Politici weten zich geen raad met eigen toeslagen, eenduidige richtlijnen zijn er niet

Thierry Baudet heeft al sinds 2017 de beschikking over een eigen ‘partijwagen’ met een chauffeur die tevens dienst doet als fractiemedewerker. De donkergrijze, verlengde Jaguar XJ was een van de eerste dingen die Forum van Democratie aanschafte, zo schreef Kamerlid Theo Hiddema eerder al. ‘Een goede keuze. Hij rijdt zeer comfortabel.’

Ook deze week was weer te zien hoe Baudet in de tot 2020 geleasede auto stapte om zich terug te laten vervoeren naar Amsterdam. Op de al drie dagen eerder ingediende vraag of hij daarnaast ook nog de reiskostenvergoeding van 4.900 netto per jaar incasseert van de Tweede Kamer, had de partijleider niet meteen antwoord. ‘We zijn het nog aan het uitzoeken’, zei Baudet, al kan hij zich niet herinneren ooit de regeling te hebben stopgezet, terwijl dat wel nodig is om niet automatisch het geld te innen. ‘Als dat zo is, krijg ik het wel’, concludeerde hij zelf.

‘Stomme fout’

Klaas Dijkhoff kwam deze week ook tot die ontdekking. De VVD-fractievoorzitter wilde naar eigen zeggen geen gebruik maken van de vergoeding, omdat hij door zijn partijauto met chauffeur geen eigen reiskosten maakt. Er ging iets mis bij de annulering en uiteindelijk bleek hij het geld toch jarenlang te ontvangen. ‘Een stomme fout’, aldus de VVD’er. Inmiddels is het geld teruggestort.

Van de Tweede Kamer had dat niet gehoeven. De toeslagen worden zonder eisen of voorwaarden overgemaakt. Niemand hoeft een bonnetje voor te leggen of aan te tonen dat hij ook reizen maakt. Wel of geen auto van de partij: het doet er niet toe. ‘Er zijn geen eisen’, bevestigt een woordvoerder van Kamervoorzitter Khadija Arib. ‘Kamerleden kunnen er wel zelf voor kiezen om er afstand van te doen.’

Dijkhoff heeft dat dus gedaan. Voor Geert Wilders, die vanwege alle bedreigingen noodgedwongen in een gepantserde auto door het land reist, geldt hetzelfde. ‘Ik ontvang dat bedrag niet’, laat de PVV-leider weten. Eerder zag ook PvdA-leider Diederik Samsom vanwege een partijauto met chauffeur af van het geld. Mark Rutte en Stef Blok maakten er als VVD-fractievoorzitters juist wél weer gebruik van, beaamde de premier vrijdag, hoewel ook zij op kosten van de partij werden rondgereden.

Eigen afweging

Elk Kamerlid mag zijn eigen afweging maken. Baudet is niet van plan om de 4.900 euro terug te betalen. ‘We maken die kosten echt wel’, zegt de FvD-leider. Een woordvoerder laat later weten dat ‘deze vergoeding volledig conform zowel de letter als de geest van de regels wordt toegekend’. Vanwege de privacy- en veiligheidsredenen wil FVD verder niet ingaan op ‘alle reismethoden’.

Theo Hiddema is opener. Hij maakt naar eigen zeggen amper nog gebruik van de partij-Jaguar, zeker sinds de vorige chauffeur – de inmiddels afgesplitste senator Jeroen de Vries – niet meer achter het stuur zit. ‘Ik ben verslingerd aan de trein en maak ook veel gebruik van taxi's.’ De kosten wegen volgens Hiddema, die zijn eigen ov-jaarkaart betaalt, ruimschoots op tegen de vergoeding van 4.900 euro netto. ‘Deze vergoeding houd ik. De poezenboot zal zich nu wel weer in de handen wrijven, maar dit keer houd ik mijn poot stijf.’

Hiddema verwijst daarmee naar een andere onkostenregeling – de ‘verblijfskostenvergoeding’ – die eerder dit jaar eveneens verwarring veroorzaakte. Ook toen bleken Kamerleden heel verschillend om te gaan met de vergoeding die afhankelijk is van de afstand tussen Binnenhof en woonplaats van de politicus.

Hiddema had destijds Maastricht als woonplaats opgegeven bij de Kamer, hoewel hij vooral in Amsterdam verblijft. Daardoor kreeg hij de maximale verblijfskostenvergoeding van ruim 24 duizend euro netto bovenop het Kamerlidsalaris van 115 duizend euro, terwijl hij als Amsterdammer ‘slechts’ recht heeft op 17 duizend euro. Hiddema betaalde het teveel ontvangen geld dubbel terug: eerst als donatie aan een poezenopvangboot, daarna nog een keer aan de Kamer.

Geen aanscherping vergoedingenstelsel

Kamerlid Dion Graus betaalde daarentegen niets terug. De PVV’er gaf het adres van zijn moeder in Heerlen op als woonplaats, terwijl hij volgens meerdere bronnen in werkelijkheid met zijn toenmalige vrouw in Voorburg woonde. In dat geval zou hij door de jaren heen ruim 100 duizend euro te veel aan toeslagen hebben gekregen. Graus ontkende glashard en behield het geld. De Kamer kon niets ondernemen, omdat er geen voorwaarden aan de vergoeding zijn verbonden. Niemand controleert of het adres dat een Kamerlid opgeeft klopt. Nergens staat aan welke voorwaarden een ‘officieel woonadres’ moet voldoen.

De verantwoordelijkheid ligt volledig bij de individuele Kamerleden, zo bleek afgelopen week ook weer bij de wachtgeldregeling. Kamerleden die eerder minister of staatssecretaris waren, mogen nog jaren hun Kamerlidsalaris ophogen naar bewindspersonenniveau. Dijkhoff maakte daar gebruik van, terwijl Kamerleden als Lodewijk Asscher en Lilianne Ploumen hun wachtgeld van 40 duizend euro per jaar lieten schieten vanwege morele bezwaren.

Ondanks de commotie zijn er tot dusver weinig aanwijzingen dat de Kamer het eigen vergoedingenstelsel wil aanscherpen. De meeste partijen vinden dat politici zelf verantwoordelijk zijn voor de omgang met gemeenschapsgeld. Uiteindelijk mag de kiezer daar zijn oordeel over uitspreken, zo is de gedachte.