‘Wie niet voor Trump is, die liegt’

De twee Amerika’s stonden lijnrecht tegenover elkaar, woensdag in Washington bij de eerste hoorzitting over impeachment in de justitiecommissie van het Huis van Afgevaardigden. Hier moet worden beslist of het Congres voortgaat met de procedure die uiteindelijk kan leiden tot de afzetting van president Trump.

De ene helft van de afgevaardigden staat pal achter Trump, de president die meent dat de grondwet hem toestaat „te doen wat ik wil”. De andere helft wil zijn agressieve presidentschap beëindigen en heeft een goede reden gevonden om dat te bewerkstelligen: Trump heeft zijn positie als president misbruikt om politiek voordeel te behalen in zijn herverkiezingscampagne.

Lees ook Trump wijzigde én corrumpeerde buitenlandbeleid VS

Beide partijen valt wel iets te verwijten waar het om de nevenschade gaat die zij in dit proces aanrichten. De Democraten hebben zoveel haast dat zij deze gewichtige procedure inzetten zonder alle feiten te kennen. Daarbij moet ter verdediging worden aangetekend dat de president en zijn verdedigers feitenonderzoek actief tegenwerken. De Republikeinen zijn zo verontwaardigd dat hun president wordt aangevallen, dat zij een tactiek van ‘verschroeide aarde’ toepassen om hem te verdedigen. Wie niet zegt dat de president zonder blaam is, wordt verdacht gemaakt als een samenzweerder, een leugenaar en iemand die on-Amerikaans is. Zo hebben zij zonder spoor van bewijs een reeks van getuigende ambtenaren verdacht gemaakt.

Nu is het in politiek Amerika niet aan Republikeinen voorbehouden om ‘Washington’ verdacht te maken. Ook de Democratische presidentskandidaten trekken door het land met de boodschap dat de hele regering corrupt is, dat Washington een systeem is dat is afgesteld om rijken te bevoordelen en armen te vertrappen.

De live uitgezonden politieke bewapening van het ambtenarenapparaat – door Trump real time doorspekt met tweets van de president over een „deep state” van ambtenaren die „altijd al” tegen hem zijn geweest – is niet bevorderlijk voor het publieke vertrouwen in de nationale instituties. De Republikeinen hebben de persoonlijke achterdocht van de president tot partijlijn gemaakt.

Corruptie

In de kwestie die voorligt vallen de handelwijze en intentie van Trump nauwelijks te ontkennen, al doen zijn Republikeinse partijgenoten dat wel. De president wilde dat Oekraïne justitiële onderzoekingen zou afkondigen om Trumps binnenlandse rivalen te beschadigen.

Dat het hem daarbij niet te doen was om de bestrijding van corruptie, zoals hijzelf en zijn aanhangers nu beweren, blijkt uit twee aanwijzingen. Ten eerste liet hij tijdens zijn eerste telefoontje met de Oekraïense president Zelensky na diens verkiezingszege in april het woord ‘corruptie’ niet vallen. En dat terwijl ambtenaren van zijn Nationale Veiligheidsraad het onderwerp wel hadden opgenomen in hun vooraf opgestelde talking points.

Ten tweede verklaarde de diplomatieke spil in de operatie, de Amerikaanse EU-ambassadeur Sondland, in zijn verhoor, dat Oekraïne de onderzoeken naar de Democratische campagne van 2016 en naar de zoon van de huidige presidentskandidaat Joe Biden, zou aankondigen. Of ze die ook daadwerkelijk zouden uitvoeren deed er niet toe, aldus Sondland.

Politieke arena

De impeachment is een politiek proces, gevoerd door politici in de arena van het Capitool. Daarom hadden de Republikeinen simpelweg kunnen zeggen dat zij de getuigenverklaringen van de afgelopen weken serieus nemen, maar dat zij tot een andere afweging komen dan de Democraten. Die presenteerden dinsdag een 300 pagina’s dik rapport, opgesteld door voorzitter Adam Schiff van de inlichtingencommissie van het Huis. De conclusies van Schiff: de president heeft zijn positie misbruikt, hij heeft de veiligheid van het land in gevaar gebracht, én hij heeft het Congres tegengewerkt bij zijn pogingen de waarheid boven tafel te krijgen. Het rapport is één lange aanklacht en het lijkt erop dat de Democraten in de justitiecommissie alleen nog maar bij het kruisje hoeven te tekenen.

Woensdag viel in de hoorzitting van de commissie te zien wat de gevolgen zijn. De Democratische voorzitter Jerry Nadler introduceerde vier hoogleraren in de rechten die hun geleerde opinie gaven over de bevindingen uit het rapport. Drie van hen noemden de gedragingen van de president voldoende aanleiding voor een afzetting, de vierde vond van niet. Jonathan Turley („Ik heb niet voor Trump gestemd”) waarschuwde de Democraten voor het precedent van hun poging Trump af te zetten op een wankele basis. „Wat doe je dan als de wind de andere kant opblaast?”

De vraag is of een academische discussie zoals tussen hoogleraren enige invloed heeft op het standpunt van de afgevaardigden of van de Amerikaanse bevolking. Die blijft bijna 50/50 verdeeld over de vraag of Trump moet worden afgezet.

De Republikeinen probeerden de hoorzitting woensdag direct te saboteren met een spervuur van moties, bezwaren en procedurele verzoeken. Het zal de Democraten niet deren. Dat betekent dat de impeachment-procedure een nieuwe, historische fase bereikt: de Senaat zal een zitting moeten organiseren waarin de leden bepalen of Trump moet worden afgezet. Als de verbetenheid die de Republikeinen in het Huis aan de dag leggen een indicatie is voor de Republikeinse positie in de Senaat is afzetting onwaarschijnlijk. Maar dat de impeachment-procedure hoe dan ook van grote invloed zal zijn aan het begin van verkiezingsjaar 2020, is onmiskenbaar.