Veel emoties bij debat over misstanden bij Belastingen: ‘Mijn leven is naar de klote!’

Mensen zijn gemangeld, mishandeld en geruïneerd. Ouders zijn vermorzeld door een moloch van een toeslagensysteem en vermalen in de kaken van een overheidsinstantie. Ze zijn door de shredder gehaald. Levens liggen aan gruzelementen. Kinderen is hun jeugd ontnomen. 

Tweede Kamerleden komen woensdag geen woorden tekort om het leed te beschrijven dat de Belastingdienst heeft aangericht in de affaire over de kinderopvangtoeslag. Ze spreken over echtscheidingen, gedwongen verhuizingen, loon- en bankbeslagen, depressies en zelfmoordpogingen. De beste samenvatting van het leed dat (in dit geval) Belastingdienst heet, komt desondanks van de publieke tribune. Een gescheiden vader van wie de fiscus 75.000 euro kinderopvangtoeslag terugvordert, roept op gegeven moment getergd: ‘Mijn leven is gewoon naar de klote!’.

Geladen sfeer

Het lange Kamerdebat over de misstanden bij de Belastingdienst/Toeslagen begint al in een geladen sfeer. Een flinke groep getroffen ouders is naar het Binnenhof getogen om de parlementaire confrontatie met de verantwoordelijke staatssecretaris bij te wonen. In de afgelopen tien jaar heeft de Belastingdienst hen ten onrechte als fraudeurs bestempeld. 

Daarom moesten zij duizenden tot tienduizenden euro’s aan toeslagen terugbetalen; een schuld die deze gezinnen – met doorgaans een laag inkomen – voor enorme problemen stelt. Voor aanvang van het debat bieden de gedupeerden de Kamerleden een petitie aan. Er wordt een gedicht voorgedragen dat bij VVD-Kamerlid Helma Lodders ‘de rillingen over de rug doet lopen’. Vooraf en tijdens de lunchpauze vertellen de ouders de parlementariërs en de staatssecretaris over hun persoonlijke tranendal.

Geen wonder dat de emoties in de plenaire zaal hoog oplopen, ook bij de meeste Kamerleden. ‘Ik heb nog nooit zoveel zakdoekjes zien rondgaan’, merkt Renske Leijten (SP) bevend van woede op, met een blik naar de publieke tribune. CDA’er Pieter Omtzigt, die van alle Kamerleden het meest heeft gedaan om de feiten in deze affaire boven tafel te krijgen, ziet er de hele dag uit alsof hij op instorten staat. Of dat door emoties komt of door oververmoeidheid is niet duidelijk.

Theater van de traan

De enige dissonant in dit theater van de traan is hoofdrolspeler Menno Snel, de staatssecretaris van Belastingzaken. Hij trekt naar de smaak van de Kamer niet overtuigend genoeg het boetekleed aan. Zijn voortbestaan als bewindsman staat op het spel, maar hij lijkt zich daarvan niet bewust. Mogelijk voelt Snel zich veilig omdat de Kamerleden hem in eerdere commissiedebatten niet al te hard hebben aangepakt. Of voelt hij zich zeker omdat hij weet dat een eventuele motie van wantrouwen toch geen Kamermeerderheid krijgt, met dank aan de fractiediscipline bij de vier coalitiepartijen.

Snel beseft blijkbaar niet dat het geduld van de Tweede Kamer aan het opraken is. De Kamer eist woensdag oplossingen, en wel nu. Dus niet over een jaar. Oplossingen voor de gedupeerde ouders in de vorm van een royale schadevergoeding. Oplossingen voor de gebrekkige verslaglegging binnen de Belastingdienst, waardoor nauwelijks te achterhalen is wat er precies is misgegaan in individuele toeslagzaken. Oplossingen voor de doofpotcultuur bij de fiscus, die ertoe leidt dat zelfs de staatssecretaris – zoals hij zelf toegeeft tijdens het debat – alleen met veel moeite cruciale informatie boven tafel krijgt. Oplossingen voor een toeslagensysteem dat – in de woorden van GroenLinkser Bart Snels – ‘failliet, onuitvoerbaar, onmenselijk en onhoudbaar is’.

Ambtelijke top

Kamerbreed wordt de staatssecretaris verweten dat hij te lang heeft vertrouwd op wat de ambtelijke top van de Belastingdienst hem voorhield: dat de misstanden een relatief klein aantal ouders van één gastouderbureau betroffen. De staatssecretaris had al veel langer kunnen weten, of moeten weten, dat dit niet waar was, houdt de Tweede Kamer hem voor. Snel had meer daadkracht moeten tonen, meer moeten doorvragen en beter zijn best moeten doen om alle relevante informatie te krijgen.

Snel weet zelfs de doorgaans nogal brave SGP’er Chris Stoffer zodanig te irriteren, dat Stoffer ermee dreigt de onvermijdelijke motie van wantrouwen van de SP te steunen. Als Stoffer vraagt om garanties dat de Belastingdienst niet nogmaals in dezelfde fout vervalt, schiet Snel in de verdediging omdat hij de vraag interpreteert als een verwijt aan hem persoonlijk – wat het niet is.

Het wordt pas echt genant als Snel belooft dat ook ouders die nu nog niet in beeld zijn als mogelijke slachtoffers aanspraak kunnen maken op een schadevergoeding. ‘Waar moeten we ons dan melden’, komt de vraag van de publieke tribune. Hoongelach is zijn deel als Snel die vraag beantwoordt met: ‘Bij de Belastingtelefoon’. De staatssecretaris begrijpt duidelijk niet wat hij verkeerd heeft gezegd tegen een groep mensen die al jaren tevergeefs bij diezelfde Belastingtelefoon gehoor probeert te krijgen voor hun klachten. Snel: ‘Blijkbaar heb ik een wrange grap gemaakt’.

‘Goeie peer’

Farid Azarkan, die staatssecretaris Snel aan het begin van het debat nog een ‘goeie peer’ vond, zet aan het eind zijn handtekening onder de motie van wantrouwen van de SP. De eeuwig naar bloed van bewindspersonen snakkende oppositieveteraan Leijten geeft Snel de niet zo subtiele hint om de eer aan zichzelf te houden in plaats van de stemming over haar motie af te wachten. Snel is dat echter niet van plan: ‘Ik denk nog altijd dat ik veel kan bijdragen aan een oplossing voor deze ouders.’ Het SP-voorstel om de staatssecretaris tot aftreden te dwingen, krijgt inderdaad geen Kamermeerderheid; de motie wordt met 46 tegen 85 stemmen verworpen. Snel kan verder als staatssecretaris, maar speelt vanaf nu wel in blessuretijd.