Waarom sommige mensen meer last hebt van het jojo-effect dan anderen
Koken & etenZo'n 80 procent van de mensen die met behulp van een streng dieet afvallen, komen daarna net zo hard weer aan. Hoe komt dat? En waarom hebben sommige mensen er meer last van dan anderen?
Timon Van Mechelen
Wie zichzelf af en toe op dieet zet, kent het wel: het jojo-effect. Gerard Joling noemde zichzelf ooit een jojo en de bekendste ster die steeds weer afvalt en weer aankomt is Oprah Winfrey. Door streng heel wat voedingsmiddelen te schrappen en/of voor (te) kleine porties te kiezen, verlies je snel veel gewicht, maar zodra je daarna weer normaal eet, zitten de kilo’s er weer bij.
Voedingsdeskundige Hella Van Laer legt uit waarom sommige mensen meer last hebben van het alom bekende jojo-effect dan anderen en hoe je het kunt doorbreken: bij het merendeel van de mensen dat er niet in slaagt om blijvend gewicht te verliezen is de oorzaak mentaal, met onderliggende oorzaken zoals chronische stress of een slaaptekort.
,,Wie het jojo-effect wil doorbreken, moet in de eerste plaats inzicht krijgen in zijn of haar eetgedrag. Als je niet te weten komt waarom je terug blijft vallen in je oude, ongezonde eetpatroon zullen de kilo’s er nooit langdurig afblijven. Hoe gemotiveerd je ook bent om gewicht te verliezen.”
Die motivatie zwakt trouwens toch af in de loop der weken, weet de Vlaamse expert. ,,Ik krijg bijvoorbeeld vaak mensen over de vloer die aan hun zoveelste dieet willen beginnen, maar eigenlijk zonder dat ze het weten met een chronisch slaaptekort kampen. Door slaaptekort maakt je lichaam meer hongerhormoon aan en sommige mensen zijn daar erg gevoelig voor. Als ze dan na een lange werkdag uitgeteld thuiskomen, kunnen ze zichzelf soms nog maar moeilijk tegenhouden om niet naar de snoepkast te lopen”, vertel Van Laer. ,,Pak je dat slaaptekort niet aan, dan blijf je jojoën.”
Reptielenbrein
Leg je al van kinds af aan de link naar eten als je moe of opgejaagd bent, dan is het verschrikkelijk moeilijk om dat mechanisme te doorbreken
Het is persoonsgebonden, aldus Van Laer. ,,Het klopt dat sommige mensen meer last hebben van het jojo-effect dan anderen. Wie minder gevoelig is voor hongerhormonen zal nu eenmaal makkelijker van eten kunnen afblijven. Mensen die stressgevoeliger zijn, zullen dan weer sneller naar ongezond eten grijpen.”
Daarnaast speelt ons brein een belangrijke rol bij verschillende soorten van ongewenst gedrag, waaronder ook ons eetgedrag, aldus Van Laer. ,,Leg je al van kinds af aan de link naar eten als je moe of opgejaagd bent, dan is het verschrikkelijk moeilijk om dat mechanisme te doorbreken. Zeker omdat het grotendeels onbewust gebeurt. Stel: je eet elke avond voor de televisie een zak chips leeg. Op een bepaald moment ga je op dieet en vervang je de chips door schijfjes komkommer en wortel. Dat gaat goed, tot je een persoonlijke tegenslag te verwerken krijgt en om jezelf te troosten weer naar de chips grijpt.”
,,Dat gebeurt in een reflex. Ons rationeel brein, dat onze zelfcontrole regelt, was weer eens inactief. Na een lange, vermoeiende en drukke werkdag heeft ons rationeel brein trouwens al overuren moeten draaien.
‘Morgen begin ik opnieuw!’ Een herkenbare gedacht voor velen. ,,Het reptielen- en zoogdierenbrein nemen het makkelijker over als we moe zijn of stress hebben. Net zo automatisch als we ademen en slikken, grijpen we dan instinctief naar de voeding die evolutionair interessant was voor ons lichaam: vet en suikers. Ons rationeel verstand dat de strijd wil aangaan tegen de kilo’s, kan er niet tegen op. Pas als je je bewust bent van jouw persoonlijke valkuilen en slechte gewoontes, kun je er echt iets aan veranderen. Maar het is en blijft moeilijk voor veel mensen, dat geef ik toe. Onze omgeving helpt ons trouwens ook niet bepaald verder: gezellige borrelmomentjes, goedkope lekkernijen, het lijkt wel elke dag feest.”
Geen zwart-witverhaal
,,Zoals elke andere diëtist ben ik tegen crashdiëten, want het is juist de bedoeling dat je een gezond eetpatroon zoekt dat je voor de rest van je leven kunt volhouden. Snel veel gewicht afvallen zet trouwens een mechanisme in je lichaam in gang dat je nét daarna méér doet eten. Op zich logisch: evolutionair gezien was het nuttig dat we hiervoor een beschermingsmechanisme hadden. Maar bekijk het niet als een zwart-witverhaal waarin je nooit meer iets ongezonds mag eten. Ik geloof wel in de 80/20-regel, waarbij je 80 procent van de tijd gezond eet, en 20 procent overhoudt voor extraatjes. Aan de bouw van ons brein kunnen we nu eenmaal niet veel veranderen, je moet jezelf dan ook toelaten om nog te genieten.”
Belangrijk is, zoals eerder gezegd, vooral om er zo bewust mogelijk mee bezig te zijn, vindt Van Laer. ,,En bescherm jezelf door te plannen en organiseren, ondanks je drukke agenda. Als je last minute moet gaan improviseren, loopt het snel mis. En plan ook geregeld wat rust in, onthaast.”
Meer weten over diëten en net zo snel weer aankomen? Hoogleraar preventie en volksgezondheid Ingrid Steenhuis stelt in deze video dat het volhouden van een dieet - of eigenlijk: het omgooien van je hele levensstijl - een van de lastigste dingen is die er zijn:
Gratis onbeperkt toegang tot Showbytes? Dat kan!
Log in of maak een account aan en mis niks meer van de sterren.
