Narcistische, zwakbegaafde tramschutter Gökmen Tanis krijgt advocaat tegen zijn wil

In maart schoot Tanis (38) vier mensen dood in een tram in Utrecht. De afgelopen twee maanden werd hij door psychologen en psychiaters in het Pieter Baan Centrum onderzocht. Hoewel de aanslagpleger de rechtbank niet erkent en zegt dat hij niet gelooft in een democratisch systeem heeft hij wel meegewerkt aan het onderzoek. Uit het onderzoek blijkt dat Tanis verminderd toerekeningsvatbaar is. Hij heeft zich in de gesprekken met de deskundigen niet schuldbewust getoond en staat nog achter zijn daden. 

De resultaten van het onderzoek zijn nog niet openbaar gemaakt, maar deze krant heeft kennis genomen van de conclusies. De deskundigen stellen vast dat Tanis zwakbegaafd is, een laag IQ heeft, narcistische trekken vertoont en zich verheven voelt boven de rest van de samenleving. Daarnaast is hij verslavingsgevoelig. Voordat hij in maart in de tram in Utrecht vier mensen doodschoot had hij al ernstige alcohol- en drugsproblemen. Na de aanslag liet Tanis een briefje achter in de vluchtauto, die hij even daarvoor had gekaapt. ,,Ik doe dit voor mijn geloof. Jullie maken moslims dood en willen jullie ons geloof van ons afpakken, maar dat gaat niet lukken. Allah is groot”, stond daarop. 

Tanis heeft zijn advocaat André Seebregts enkele maanden geleden aan de kant geschoven. Bij de eerste rechtszitting, waar hij geboeid door de parketpolitie werd binnengebracht, zei hij het Nederlandse rechtssysteem niet te erkennen en ook geen advocaat te willen. Volgens het PBC-onderzoek is Tanis ondanks zijn beperkte geestelijke vermogens voldoende in staat het proces te volgen, en snapt hij wat de gevolgen kunnen betekenen. De Utrechtse rechtbank heeft daar zijn bedenkingen bij. Zij stellen dat Tanis wél een advocaat nodig heeft, omdat hij zijn eigen belangen onvoldoende kan behartigen.

De rechtbank heeft daarom opnieuw een beroep gedaan op terreuradvocaat Seebregts, die tot nu toe niet op zittingen is verschenen. Omdat hij Tanis tegen diens wil moet verdedigen, is hij zeer terughoudend met reageren. ,,Ik kan alleen bevestigen dat de rechtbank heeft besloten dat Tanis desnoods tegen zijn wil dient te worden verdedigd en mij heeft gevraagd de advocaat te zijn.”

Alleen in uitzonderlijke gevallen kan het zo ver komen. Verder wil Seebregts geen vragen beantwoorden. De precieze redenen waarom de rechtbank toch heeft besloten dat Tanis een advocaat nodig heeft, zijn niet duidelijk. De rechtbank wil voorafgaande aan de zitting van 16 december geen mededelingen doen. ,,Als er al iets over de rechtsbijstand van de verdachte wordt gezegd, komt dat pas op de zitting zelf aan de orde”, zo zegt een woordvoerder. Ook het OM wil niet reageren.

Het proces tegen Tanis wordt maandag 16 december hervat. Net als tijdens de eerste zitting moet Tanis daarbij verplicht aanwezig zijn. Werkt hij daar niet aan mee, dan zal hij opnieuw - tegen zijn zin - worden meegenomen door de parketpolitie. Het strafrechtelijk onderzoek is inmiddels zo goed als afgerond. Daaruit is onder meer gebleken dat het semi-automatische vuurwapen dat hij gebruikte tijdens de aanslag haperde. Daardoor is hoogstwaarschijnlijk (minimaal) een mensenleven gespaard. Tanis heeft zijn wapen meermaals herladen en opnieuw het vuur geopend.

De inhoudelijke behandeling begint op maandag 2 maart 2020. Hiervoor zijn vier dagen uitgetrokken. Wanneer de rechtbank uitspraak doet, is nog niet duidelijk.