Een "onevenredig harde aanpak" van de Belastingdienst heeft ervoor gezorgd dat duizenden ouders in de financiële problemen zijn gebracht en het vertrouwen in de fiscus zijn verloren. Dat concludeerde de Nationale ombudsman Reinier van Zutphen al in 2017.
Pas na meerdere publicaties van dagblad Trouw en RTL Nieuws, en aanhoudende vragen van Kamerleden Pieter Omtzigt (CDA) en Renske Leijten (SP) is het kabinet om: de Belastingdienst zat fout, staatssecretaris Snel heeft excuses aangeboden en neemt de aanbeveling van de adviescommissie-Donner over en compenseert de getroffen ouders.
Kamer onderzoekt strafvervolging ambtenaren en Snel
Voor een deel van de Tweede Kamer is dat echter niet voldoende. Afgelopen vrijdag lekte uit de commissie Financiën het bericht dat CDA, SP en DENK de vraag hebben uitgezet of en hoe staatssecretaris Snel en individuele belastingambtenaren strafrechtelijk vervolgd kunnen worden.
Hoewel de Kamercommissie maandag benadrukte dat er "geen enkele intentie bestaat of bestond om ambtenaren of bewindslieden strafrechtelijk te vervolgen", is duidelijk dat het dossier voor een deel van de Kamer nog lang niet gesloten is.
De Kamer wil exact weten wie wanneer welk besluit heeft genomen in de toeslagenaffaire.
Waar draait de affaire om?
De affaire rond de kinderopvangtoeslag draait om de harde aanpak van de afdeling van de Belastingdienst die verantwoordelijk is voor fraudebestrijding, het Combiteam Aanpak Facilitators (CAF).
RTL Nieuws en Trouw brachten aan het licht dat er grove fouten zijn gemaakt bij de stopzetting en terugvordering van kinderopvangtoeslag bij driehonderd ouders die de kinderopvang regelden via gastouderbureau Dadim in Eindhoven, de zogenoemde CAF11-zaak.
In veruit de meeste gevallen had de fiscus geen bewijs van fraude. Toch moesten ouders zelf aantonen dat zij wel recht hadden op de toeslag. Maar door een onwelwillende houding van de Belastingdienst wisten de gedupeerden vaak niet wat zij fout deden en welke documenten moesten worden aangeleverd.
Door het onrechtmatig stopzetten en terugvorderen kwamen vervolgens honderden ouders in de financiële problemen. Er werd beslag gelegd op het loon, sommigen moesten tienduizenden euro's terugbetalen, anderen moesten hun baan opzeggen omdat zij de opvang niet meer konden betalen.
Na aanhoudende publicaties van RTL Nieuws en Trouw en Kamervragen van Omtzigt en Leijten werd in de loop van vorig jaar de omvang van de problematiek steeds duidelijker. Staatssecretaris Snel moest in juli dit jaar toegeven dat het stopzetten van de toeslagen "onrechtmatig" was. De D66'er stak ook de hand in eigen boezem en gaf toe zelf te lang "tunnelvisie" gehad te hebben. Er volgden meerdere malen excuses naar de gedupeerde ouders.
Commissie-Donner: Compensatie voor ouders
Snel stelde eerder een adviescommissie, onder leiding van oud-vicevoorzitter van de Raad van State en oud-minister Piet Hein Donner, aan om de toeslagenaffaire te onderzoeken.
In een tussenrapport oordeelde de commissie dat bij de Belastingdienst sprake was van "institutionele vooringenomenheid". Dit was het gevolg van de wens van de Tweede Kamer na de affaire rond de "Bulgarenfraude" in 2013.
Het zerotolerancebeleid was er volgens Donner het gevolg van dat de fiscus verschillende malen is verweten signalen van fraude niet te hebben aangepakt. De commissie stelt een compensatie en waarschuwt dat er mogelijk nog veel meer ouders gedupeerd zijn. Donner deed onderzoek naar de CAF11-zaak, er zijn er in totaal 170. Snel beloofde 'ruimhartige' compensatie en wil dat voor de jaarwisseling geregeld hebben.
'Iedereen verantwoordelijk, niemand schuldig'
Is dat genoeg? RTL-onderzoeksjournalist Pieter Klein blijft kritisch. In de podcast Betrouwbare Bronnen noemt hij het onderzoek van Donner "een politiek rapportje" dat Snel de mogelijkheid biedt om de affaire met een compensatieregeling af te sluiten.
Volgens Klein ontwijkt de commissie de vraag wie er verantwoordelijk is. "Iedereen is verantwoordelijk, en niemand is schuldig", aldus Klein in de podcast.
Ook een deel van de Kamer laat het er niet bij zitten. Partijen onderzoeken de mogelijkheid om ambtenaren individueel aan te pakken wegens machtsmisbruik.
Onlangs bleek dat de top van de Belastingdienst willens en wetens toeslagen had stopgezet, waarvan ze wisten dat de ouders daar wel recht op hadden. Ambtenaren spraken over "afpakjesdag" en hanteerden als stelregel: bij twijfel, afwijzen.
Vorige week werd duidelijk dat ook ambtenaren bij de Belastingdienst het beleid van hun leidinggevenden niet pikken. Zij willen dat de verantwoordelijken gestraft worden.
Ook na debat is dossier niet gesloten
De Kamercommissie deed maandag weliswaar een poging de suggestie weg te nemen dat de Kamer vervolging eist, maar de partijen zijn niet van plan de zaak te laten rusten. Waar de Kamer een half jaar geleden nog het volste vertrouwen had dat Snel de juiste man op de juiste plek was om de problematiek aan te pakken, zijn er twijfels over zijn aanpak. Zo is er onvrede over de trage en onvolledige informatievoorziening naar de Kamer.
Ook na het debat is het dossier niet gesloten. De Audit Dienst Rijk doet onderzoek naar de omvang en hoeveel meer ouders er in totaal gedupeerd zijn. Dit jaar volgt ook nog een eindrapport van de commissie-Donner waar onder meer onderzocht zal worden of er sprake is geweest van etnisch profileren door de Belastingdienst.
Uit eerdere berichtgeving van RTL Nieuws en Trouw bleek dat de fiscus aan gastouderbureaus vroeg om de tweede nationaliteit van de ouders en de toeslag van vooral ouders met een migratieachtergrond stopzette.
Wat zeker is, is dat staatssecretaris Snel een loodzwaar debat te wachten staat waarin hij de Kamer ervan moet overtuigen dat hij nog steeds de juiste persoon is om de toeslagenaffaire tot een goed eind te brengen, herhaling te voorkomen en gedupeerde ouders te ondersteunen.
NUjij: Uitgelichte reacties