De ophanden zijnde ontslagen bij Tata Steel zijn het gesprek van de dag in IJmuiden

‘Dat hebben ze wel vaker gezegd’, dacht Anneke Hartenhof (69) vorige maand toen Tata Steel meldde dat een flinke reorganisatie op komst is. Meestal valt het uiteindelijk mee. Toch bekroop Hartenhof de laatste weken het gevoel dat het nu wél menens is. De ontslagronde is inmiddels in IJmuiden het gesprek van de dag, zegt ze in de winkelstraat van de stad, van oudsher een vissersdorp. “Het is een ramp. Er werken hele families bij Tata, die straks misschien allemaal op straat staan.”

Het nieuws komt hard aan in IJmuiden in de gemeente Velsen, waar een groot deel van de elfduizend Tata-medewerkers woont. Al weken hangen de geruchten van de massale ontslagronde hen boven het hoofd. Tijdens een bijeenkomst in Cardiff vorige week bevestigde Tata Steel dat het zeker drieduizend medewerkers in de Europese staalproductiefabrieken de laan uit stuurt, waarvan 1600 in Nederland. Vooral kantoorpersoneel moet vrezen voor zijn toekomst bij het bedrijf.

Iedereen kent wel iemand die bij Tata werkt

Het woord Tata in de mond nemen ligt nu gevoelig. Enkele dorpelingen lopen tijdens de markt op het plein haastig door, anderen willen er weinig over kwijt. “Iedereen hier heeft wel familie of vrienden die bij Tata werken”, zegt Jurgen Kalkhoff (75) met een bedrukt gezicht. Zelf werkte hij decennia in de fabriek, evenals zijn vader. Kalkhoff maakt zich zorgen om zijn oud-collega’s, die hij nog geregeld ziet in de supermarkt of in het café. “Eigenlijk vrezen we vooral dat de fabriek helemaal sluit. Zoveel ontslagen kan een bedrijf niet overleven. Maar de mensen hier zijn afhankelijk van het geld van Tata. Daar leven we van. Velsen zonder Tata, dat kan gewoon niet.”

Om de hoek van de winkelstraat in het stadhuis kijkt de burgemeester van Velsen, Frank Dales, glunderend naar de muur in de vergaderruimte. Dat doet hij deze weken iets vaker dan anders. Een foto van zeker twee meter breed siert de wand. Het is de gigantische fabriek van 750 hectare aan het water van de Noordzee, in het donker. Tata Steel by night. De foto zegt volgens Dales alles over de haat-liefdeverhouding die de regio heeft met het bedrijf. “Iedereen die hier binnenkomt en de foto ziet begint te stralen en zegt alleen maar ‘wauw!’ Maar wat kunnen ze ons soms ook tot last zijn.”

Auto’s, koelkasten, fornuizen en blikjes frisdrank

In de fabriek produceren de hoogovens jaarlijks meer dan zeven miljoen ton aan staal. Dat wordt voor van alles gebruikt, zoals voor de productie van auto’s, koelkasten, fornuizen en blikjes frisdrank. Het is de trots en de levensader van de gemeenten Velsen, Beverwijk en Heemskerk – de regio IJmond – zegt Dales. Hij vergelijkt het belang van Tata Steel met wat de mijnen ooit voor Limburg waren. De maakindustrie kenmerkt de regio en wordt nu in het hart getroffen, zegt Dales. Mensen in IJmond ontlenen hun identiteit aan de staalproductie. “Het is hier een beetje Rotterdams: Niet lullen maar poetsen. Helemaal gaan voor je vak. Een bijzonder vak.”

En feesten. Dat kunnen ze in IJmond ook goed, zag Dales vorig jaar tijdens de viering van het honderdjarig bestaan van Tata Steel. Bijzonder was dat het dansfeest, de lichtshow en het vuurwerk allemaal door het eigen personeel werd georganiseerd. Dales ontdekte het Tatabloed dat door de aderen van de werknemers stroomt. Het maakt de massaontslagen een jaar later extra wrang, zegt hij. “Tata is juist heel innovatief en vooruitstrevend in de staalindustrie. Het nieuws komt als een donderslag bij heldere hemel.”

‘Nergens anders in Nederland’

‘Gedreven door staal’ is de titel van een boek over honderd jaar Tata. Dales herkent die gedrevenheid bij zijn inwoners. “Wat hier gebeurt, gebeurt nergens anders in Nederland. We hebben de fabriek, maar ook leveranciers en opleidingscentra. Alles staat in het teken van de maakindustrie. De staal gaat veel dieper dan cultuur, het is hier het leven.”

Om te redden wat er te redden valt houden gemeentelijke en provinciale politici de komende periode tijd nauw contact met de leiding van Tata, zegt Dales. Hij wil nog niet denken aan hulp voor de honderden aankomende werklozen in zijn gemeente. Daarvoor is het nog te vroeg en te onduidelijk. “Natuurlijk begrijpen we dat bedrijven ook moeten overleven en daar horen nou eenmaal ontslagen bij. Maar zo drastisch en op zo’n korte termijn, dat vinden we allemaal niet te geloven.”

Lees ook: 

Het zou wel eens onrustig kunnen worden bij Tata Steel.

Tata Steel staat niet bekend als een houwdegenbedrijf. Toch schrapt het in IJmuiden 1600 banen. ‘Ik voorzie een enorme confrontatie.’ 

‘Tata Steel is juist heel goed voor zijn personeel’

Vader en zoon Zonneveld zijn trotse medewerkers van Tata Steel. Ze vrezen voor de toekomst van het bedrijf. “Je kunt de tent dan beter sluiten.”