Macron neemt Trump’s rol van onruststoker bij de Navo over
De Franse president schopt zijn bondgenoten al wekenlang hard tegen de schenen. Daardoor komt er weinig terecht van een hechtere Europese defensiesamenwerking.
Het zal wennen zijn voor Donald Trump. Bij vorige topontmoetingen van de Navo vreesden collega’s hem als de boeman die weleens de eenheid van het bondgenootschap kon verstoren. Morgen in Londen zijn alle ogen echter gericht op Emmanuel Macron, die al wekenlang zo’n beetje iedere bondgenoot tegen de schenen schopt. Met die opgepookte verdeeldheid illustreert de Franse president direct waarom de door hem bepleite gezamenlijke ‘Europese defensie’ onhaalbaar blijft.
Het begon allemaal met een interview in The Economist vier weken geleden, waarin Macron de Navo ‘hersendood’ noemde omdat de Verenigde Staten en Turkije hun acties in Syrië niet vooraf met andere bondgenoten bespreken. Omdat China de belangrijkste dreiging voor de VS vormt, moeten Europese landen volgens Macron voor hun eigen veiligheid zorgen. In die context riep hij op tot een nieuwe dialoog met Rusland. Vorige week deed Macron er een schepje bovenop, nadat secretaris-generaal van de Navo Jens Stoltenberg naar Parijs was gevlogen om de boel te sussen. Niet Rusland of China zijn de tegenstanders voor Europa, maar jihadisten, aldus Macron.
‘Gevaarlijke uitspraken’
Ook verweet hij andere landen niet genoeg te doen, terwijl Frankrijk net dertien militairen had verloren bij de strijd in de Sahel. “Als mensen willen zien wat het delen van de kosten inhoudt, moeten ze naar de herdenking komen. Dan zien ze de prijs die wij betalen.”
Het zijn optredens die de Navo de afgelopen jaren van Trump gewend was: klagen dat anderen de kantjes ervan aflopen, en bondgenoten tegen de schenen schoppen.
Als íets andere regeringsleiders heeft verenigd, dan is het wel hun ergernis over Macron. De Duitse bondskanselier Angela Merkel was weken na het beruchte interview nog geïrriteerd. “Ik heb er genoeg van telkens de scherven bijeen te moeten rapen om alles weer aan elkaar te lijmen.” De Poolse premier Mateusz Morawiecki noemde Macrons uitspraken ‘gevaarlijk’, omdat hij publiekelijk in twijfel trok of de VS Europese landen wel zullen verdedigen tegen een aanval. Dat zou mogelijke agressors in de verleiding kunnen brengen.
Onbedoeld toont Macron met de door hem uitgelokte discussie aan dat het Europese vasteland voor zijn veiligheid niet zonder de Angelsaksische inbreng van de VS en Groot-Brittannië kan. Die leveren niet alleen het leeuwendeel van de militaire slagkracht binnen het bondgenootschap, maar houden ook politiek de boel bijeen. Ze bestempelen, in tegenstelling tot Frankrijk, zowel Rusland als terrorisme als dreiging, waardoor ook landen die maar één van die twee als probleem zien zich gehoord voelen.
Verdeeld Europa
De Europeanen zijn in drie kampen verdeeld. Veel oostelijke lidstaten en, in voorzichtiger mate, Duitsland willen hoofdzakelijk Rusland afschrikken. Frankrijk en Italië maken zich zorgen om terrorisme en migratiestromen uit Afrika en het Midden-Oosten, en zijn weinig bevreesd voor Rusland. Dan is er nog een groep landen die het allemaal wel best vindt. Onder meer België en Nederland geven weinig aan hun krijgsmacht uit en zijn evenmin erg actief bij militaire missies.
In plaats van eenheid te brengen, is Macron zijn pleidooi voor een Europese defensie begonnen door de verdeeldheid nog eens op te poken. Zijn uitspraken komen erop neer dat de veiligheidszorgen van de oostelijke lidstaten weinig relevant zijn, want de Russische dreiging in een goed gesprek op te lossen. Een Europese defensie bestaat er voor Macron uit dat iedereen zijn prioriteiten uitvoert, door soldaten aan de Franse missie in de Sahel te leveren.
Van introspectie is bij de Franse president geen sprake. Als het Amerikaanse optreden in Syrië zou laten zien dat de Navo hersendood is, dan toont de burgeroorlog in Libië aan dat de EU aan schizofrenie lijdt. De officiële regering wordt daar gesteund door Italië, terwijl krijgsheer Haftar militaire bijstand van Frankrijk ontvangt.
De boel sussen
In een poging de boel te sussen vraagt de Navo aan een groep experts een rapport te schrijven over hoe de toekomstige prioriteiten eruit moeten zien. Macron is niet van zins zich op de vlakte te houden.
De vraag is wat hij vandaag en morgen in petto heeft. Veel bondgenoten zullen hun hart vasthouden, want ondertussen blijft er altijd nog de mogelijkheid dat Trump opnieuw verbaal uithaalt. Zoals hij een jaar geleden in Brussel publiekelijk over Merkel klaagde omdat Duitsland te weinig zou bijdragen aan de Navo. Als hij dat niet doet is er voor de Amerikaanse president deze week een uitgelezen kans zich te presenteren als de staatsman die juist voor eenheid binnen de Navo zorgt.
Navo viert zeventig-jarig bestaan in Londen
De bijeenkomst van regeringsleiders in Londen was eigenlijk bedoeld om eenheid uit te stralen. Inhoudelijk staan er geen grote koerswijzigingen op de agenda, maar het zeventigjarige jubileum moet gevierd worden. De locatie is ook een uitgelezen kans om duidelijk te maken dat Groot-Brittannië na de brexit een belangrijke partner binnen de Navo blijft.
Er is een plannetje bedacht om iets tegemoet te komen aan de klacht van Trump dat de VS te veel bijdragen aan het bondgenootschap. Trump doelt dan eigenlijk op de nationale defensiebegrotingen, want behalve een aantal verkenningsvliegtuigen heeft de Navo geen eigen militairen eenheden. Als gebaar van goede wil wordt morgen waarschijnlijk besloten dat de VS in de toekomst een paar procent minder betalen van het Navo-budget van ruim anderhalf miljard euro voor hoofdkwartieren. Om het verschil bij te passen trekt in ieder geval Duitsland de portemonnee.
Lees ook:
Iedereen wil wat anders van een Europees leger
Ook vorig jaar klonk de roep om een eigen krijgsmacht voor de Europese Unie. Maar zolang landen die term gebruiken voor totaal verschillende ideeën, zal er in de praktijk weinig van terecht komen.
Mogen scrupules de Europese wapenexport hinderen?
Europese landen willen graag samen wapens ontwikkelen. Maar aan wie mag je die vervolgens verkopen? Die eeuwige discussie staat op scherp door een ruzie tussen Frankrijk en Duitsland.