Opinie op Zondag: Er zijn gewoon teveel boeren en koeien

Afgelopen weekend werden we tweemaal geconfronteerd met het inmiddels ook tot in de hoogste regionen doorgedrongen infantilisme. Marco van Basten meende lollig te zijn door op de Duitse tv ‘Sieg Heil’ te roepen, waarna hij nog haastiger excuses moest aanbieden dan prins Andrew. En die andere Mark verontschuldigde zich op zijn partijcongres weer eens voor de ‘verschrikkelijke rotmaatregel’ die hij had moeten nemen.

Nee, hij doelde niet op het zeventig burgerdoden kostende bombardement op het Iraakse Hawija, waaraan hij geen herinneringen had, maar aan het terugdraaien van de indertijd door de VVD doorgedramde verhoging van de maximumsnelheid, waaraan hij zulke goede herinneringen had, in de dubbele betekenis van het woord. Ongelimiteerd vroemvroem ‘voelt’ namelijk zo ontzettend goed. Het is dat anders door de stikstofcrisis nu heel Nederland op slot gaat. Luchtvervuiling, brandstofverspilling, meer verkeersdoden: dat vormde daarentegen nooit een argument.

Gelukkig, dat wil ik toch echt benadrukken, zitten er bij de VVD niet alleen idioten. Veel gewone leden bleken zaterdag nuchterder dan hun partijleiding, en zaten er niet zo mee. Maar er waren er ook die de 100 km als een onacceptabele vrijheidsbeperking zagen, want zo waren ze liefst een kwartier langer onderweg, en ze hadden toch geen keus? Nu: dat laatste valt te bezien. Je kunt ook dichter bij je werk gaan wonen, of dichter bij een station. Of werk dichter bij huis zoeken. Je kunt niet alles hebben: én ruim en rustig buiten wonen, én de bruisende stad binnen handbereik.

Gegraai en gejengel

Dat is misschien het kernprobleem: dat de VVD teveel de partij is van mensen die wél alles willen hebben - en tegelijk tomeloos verontwaardigd zijn als andersoortige mensen ook eens iets willen hebben. Neem Klaas Dijkhoff: zowel salaris als wachtgeld graag – dat scheelt bijna 40 duizend euro extra per jaar. Extra! 40 duizend euro – voor de helft van de Nederlanders is dat geen jaarlijks bedrag extra, maar meer dan hun hele jaarinkomen. Maar o wee als een werkeloze eens een paar honderd euro extra int. Die krijgt meteen Tamara van Ark achter zich aan. Tegenprestatie! Maar wat is eigenlijk de tegenprestatie van Dijkhoff voor zíjn extra zakcentje, behalve het oplaten van de ene na de andere proefballon? Dat doet een echte kleuter wel voor minder.

Het gegraai en gejengel bij de VVD doet ons intussen bijna vergeten dat Den Haag momenteel voor een paar fundamentele keuzes staat. Nu er weer wat meer geld is, laat menig beroepsgroep van zich horen. Zelden was het zo druk rond het Malieveld als de laatste tijd.

Na de Grote Haagse Landbouwtentoonstelling met door de agro-industrie gesubsidieerde trekkerterreur en natuurvijandige prietpraat van Henk Bleker, kregen we de Grote Haagse Bouwmaterialententoonstelling van Verhagen & De Boer in hun nieuwe glansrol van arbeideristisch actievoerder, en vervolgens het onderwijs en de zorg met wat minder intimiderend materieel. De luchtvaartsector is nog niet met een paar Boeings op het Binnenhof komen voorrijden, maar dat komt vast nog wel als de politiek eindelijk een streep door de groeirekening van Schiphol durft te zetten.

Boze boeren, bouwers, leraren en verplegers – aan wie dient Den Haag tegemoet te komen? Welk soort demonstrant heeft het gelijk aan zijn kant? Laten we die kwestie eens met een nuchtere vraag benaderen: aan wie is er meer of minder behoefte? Wie heeft het meeste maatschappelijk nut?

Secundair belang

De zorg wil meer geld, want er zijn te weinig verplegers die bovendien te weinig verdienen, waarbij het tweede mede aan het eerste schuld is. Aan het een noch het ander valt weinig te twijfelen, en de behoefte aan zorg zal met de vergrijzing bovendien toenemen.

Het onderwijs wil meer geld, want er zijn te weinig leraren die bovendien te weinig verdienen, waarbij opnieuw het tweede mede aan het eerste schuld is. Voor dit tekort geldt hetzelfde als voor de zorg, en omdat onderwijs de basis onder onze welvaart vormt, moet er snel iets aan worden gedaan.

Dan de bouwsector, die door de stikstofcrisis in problemen dreigt te komen, terwijl haar eigen bijdrage daaraan verwaarloosbaar is. Ook de bouwsector voorziet tenminste ten dele in een grote behoefte, omdat er nog steeds een fors tekort aan woningen bestaat. Evenmin als bij minder leraren of minder verplegers is Nederland zo thans bij minder bouwvakkers gebaat.

Dat ligt anders voor de agrarische sector die nagenoeg de helft van de stikstofuitstoot voor haar rekening neemt. De boeren betoogden dat zij en hun koeien nodig zijn om ons te voeden, maar dat is slechts de kleinere helft van het hele verhaal. De grotere helft is namelijk voor de export – die voorziet dus niet in een Nederlandse behoefte. Er is geen reden om die in deze omvang in stand te houden. Eens te meer omdat dit in het overvolle Nederland een bovenmatig particulier beslag op de schaarse ruimte legt, terwijl er juist een tekort aan voor iedereen toegankelijke natuur bestaat.

Met andere woorden: er zijn teveel boeren en koeien. Agrarische export vormt, vergeleken bij leraren, verplegers en huizen, een secundair belang. Dat is dus jammer voor Henk Bleker. Die exporteer ik overigens graag.

_{Thomas von der Dunk is cultuurhistoricus.}