Waarom hipsters zo gehaat worden? "Té trendy, niet authentiek, geen eigen smaak"

Waarom Tjeerd Hendriks (33) geregeld hipster wordt genoemd? Zelf somt de Rotterdammer de ingrediënten moeiteloos op. "Omdat ik van goede koffie houd, een racefiets heb, een snor en een baard. Ik vind het niet zo'n probleem als je dat label op me plakt, maar zelf noem ik me niet zo. Eerder Rotterdammer of millennial."

 Hendriks runt met Joost Prins (32) GROOS, een lifestylewinkel met Rotterdamse mode, design, kunst, muziek, literatuur en film. "Hipster is een tuttig woord, een titel van de buitenwacht", vult Prins aan. "Wij proberen vooruit te lopen, maar ik beschouw mezelf zeker niet als een prototype hipster."

Hipsters vormen een culturele elitegroep, maar dan wel eentje die niet altijd even hoog wordt gewaardeerd. Ze zouden té trendy zijn, niet authentiek en geen eigen smaak hebben. Die oordelen hoorde cultuursocioloog Janna Michael tijdens het onderzoek naar trendgevoeligheid waarop ze morgen promoveert aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.

Ze sprak met tientallen twintigers en dertigers in onder meer Hamburg, Berlijn, Düsseldorf, Rotterdam en Amsterdam. Ze vroeg de jonge Noord-Europeanen naar de waarde die ze hechten aan muziek, kleding en beeldende kunst. Het ging ook over de smaakvoorkeuren van andere subculturen, zoals hipsters.

Het beeld over de hipster: ze dragen al vintage-kleding voordat de grote modeketens die stijl imiteren, ze wonen en werken in de juiste stadswijken met trendy koffietentjes, ze luisteren naar nieuwe bands lang vóór ze populair worden - en haken af als die doorbreken bij het grote publiek.

Hipster bashing

Hipsters met houthakkershemden en gecoiffeerde baarden zijn regelmatig het doelwit van spot op weblogs en in comedy's. 'Maar hipster bashing valt ook te verklaren doordat critici zichzelf wél graag authenticiteit willen toekennen. Zij vinden zichzelf wel authentiek, maar de hipsters niet', zegt Janna Michael.

Ook opmerkelijk: niemand noemt zichzelf hipster. 'Buitenstaanders zien die creatieve voorhoede als een homogene groep, zelf zijn ze juist bezig met hun individualiteit.' Dat maakt de hipsters volgens haar anders dan de gothic-, punk- en gabberscène uit eerdere decennia. 'Die plakten wel zelf dat etiket.'

Zijn de hipsters inderdaad té hip, zonder eigen smaak en authenticiteit? Tjeerd Hendriks haalt er zijn schouders over op. "Is dat niet de kritiek op elke subcultuur? Dat hoorde je ook over gabbers en punkers. De hipsters vormen de eerste subcultuur die groot is geworden in het Facebook-tijdperk. Vroeger las ik in het magazine OOR welke nieuwe bandjes de recensent aanprees, en moest ik vervolgens twee weken wachten voor de platenzaak het binnen had. Nu kan nieuwe muziek binnen een dag bij de liefhebbers zijn." Iedereen deelt zijn ideeën op social media - daarom kan het zo snel gaan, zegt Hendriks. "Ik volg op Instagram mensen in Parijs, Londen en Tokio, maar ook die toffe tattooeerder in Straatsburg."

Het onderzoek van Janna Michael richtte zich niet alleen op een creatieve voorhoede. Ze sprak ook met 'business professionals' (type carrièremaker op de Amsterdamse Zuidas) en met mensen uit een 'lagere statusgroep' zoals winkel- en zorgpersoneel over muziek, mode en kunst. Die brede aanpak maakt de studie des te waardevoller, reageert Kobe De Keere, die zelf als cultuursocioloog aan de Universiteit van Amsterdam onderzoek doet naar sociale distinctie.

De Keere: "Status wordt steeds meer bepaald door 'authentieke' zelfpresentatie: door middel van je kleding, smaak of houding. Dat speelt zowel naar je eigen groep, als naar de samenleving in haar geheel. De buitenwereld ziet een homogene groep - bijvoorbeeld operaliefhebbers of hipsters - maar binnen dat wereldje gaat het er vervolgens om of je naar de juiste opera gaat of de juiste tatoeages hebt."

Lokhipsters

Dat hipsters wel degelijk aantrekkingskracht buiten eigen kring hebben, bewijzen Joost Prins en Tjeerd Hendriks. Naast hun winkel GROOS werken ze aan de invulling, de programmering en de marketing van Het Industriegebouw, een monumentaal pand van 110 meter lang met horeca en bedrijfsruimten aan de Goudsesingel in Rotterdam. Ook benaderen ze potentiële huurders. Prins: "De eigenaars van het Industriegebouw noemen ons daarom wel de lokhipsters."

Die nieuwe huurders vormen een creatieve voorhoede, die vervolgens ook weer meer 'mainstream' huurders moeten aanspreken - het pand moet dus geen hipsterreservaat worden. Joost Prins, met gevoel voor zelfspot: "Hipsters springen immers op hun racefiets naar de overkant zodra daar iets nieuws gebeurt."