'De hoofddoek beschermt mij tegen de negatieve effecten van de consumptiemaatschappij'

Haar eerste optreden was eigenlijk niet zo sterk, vindt ze zelf. Maar ja, ze was ook pas 14 jaar toen ze meedeed aan de open mic-sessie in Flint, Michigan. Een jonge meid met hoofddoek, die met een gedicht wilde vertellen wie ze was. Of eigenlijk: hoe anderen haar zagen. Want als moslima krijg je elke dag met vooroordelen te maken, vertelt Mona Haydar, nu 31. „Mensen denken dat moslima’s exotische vrouwen zijn die onder hun hoofddoek en onder hun gewaden buikdanskleding dragen, of het zijn terroristen.”

Haydar wil dat beeld veranderen. Dat doet ze met poëzie en rap. Vanuit Santa Fé, New Mexico, waar ze nu woont. Ze is praktiserend moslim, getrouwd met Sebastian, een witte Amerikaanse man die zich heeft bekeerd tot de islam. Ze hebben twee zoons. Haar ouders komen uit Syrië, het gezin verhuisde in de jaren 60 naar de Verenigde Staten, waar haar vader als arts aan de slag ging. Haydar werd geboren in Saoedi-Arabië, waar haar ouders tijdelijk werkten en woonden. Na het uitbreken van de Golfoorlog in 1990 verhuisde de familie weer terug naar de Verenigde Staten.

Deze donderdag treedt ze op in Paradiso in Amsterdam. Ze kijkt er naar uit, vertelt ze via Skype. Ze draagt een grote grijze wollen trui en heeft een oudroze hoofddoek als een soort tulband om haar hoofd geknoopt. Aan de gele wand achter haar prijkt een Arabisch wandkleed. Ze krijgt als rapper steeds meer bekendheid. Niet alleen vanwege haar muziek, maar ook vanwege haar boodschap: moslima’s zijn geen onderdrukte vrouwen. Bovendien is ze een modieuze verschijning.

Op Instagram zie je haar in fraaie outfits. Zo draagt ze op een foto een spijkerbloes onder een rode trui met daaroverheen een gele jas. Haar gekleurde hoofddoek heeft ze in haar hals geknoopt en verdwijnt in haar blouse. Geen huid te zien, ze draagt modest fashion, bedekkende kleding. Dat thema brengt haar ook naar Nederland: het Stedelijk Museum Schiedam heeft haar uitgenodigd om te spreken op een symposium over modest fashion in Rotterdam.

Swagging my hijab

Haar kleding, maar vooral ook haar hoofddoek staan voor veel meer in het leven dan alleen leuk en hip. „Door het dragen van mijn hoofddoek ben ik een soort ambassadeur van de islam, en dat maakt me trots.” De hoofddoek beschermt haar naar eigen zeggen tegen de negatieve effecten van de consumptiemaatschappij. „Tegen het idee dat ik me op een bepaalde manier moet kleden, of dat ik er op een bepaalde manier uit moet zien om als mooi beschouwd te worden. En ik maak duidelijk dat dit lichaam van mij is. Het is niet van de overheid, het is geen eigendom van de samenleving, mijn lichaam is van mij.”

Haar ideeën en boodschap uit ze in muziek, en vinden weerklank: haar debuutnummer ‘Wrap my Hijab’ is op YouTube meer dan 6,5 miljoen keer bekeken. In het rapnummer hekelt ze clichévragen waar moslima’s met een hijab, zoals de islamitische hoofddoek heet, mee te maken hebben: „Hoe ziet je haar eruit? Zit je hoofddoek niet te strak? Moet je daar niet enorm van zweten?”

In de videoclip draagt Haydar – op dat moment acht maanden zwanger van haar tweede zoon – een bruine jurk met een gebloemde kimono. In een scène zit ze fier overeind, wrijft over haar buik, en rapt: „Swagging my hijab, swag, swagging my hijab.” Ze is omringd door een diverse groep moslima’s die rappen, dansen én een hoofddoek dragen.

De clip van ‘Wrap my Hijab’.

Na het uitbrengen van ‘Wrap my Hijab’ kreeg Haydar veel steun, veel vrouwen herkenden zich in haar, zegt ze. „Maar er kwam ook van alle kanten kritiek.” Vanuit de conservatief islamitische hoek kreeg ze te horen dat ze een afvallige was. „Ze beschuldigden me ervan dat ik de liberale agenda probeer door te drukken. Sommige mensen beweerden dat ik de islamitische jeugd probeer te hersenspoelen, om ervoor te zorgen dat ze niet langer moslim zijn. Ook werd ik ervan beschuldigd onderdeel uit te maken van de illuminati - een historisch geheim genootschap.”

Kritiek en verdachtmakingen kwamen ook uit extreem-rechtse hoek. Lachend vertelt Haydar hoe mensen beweerden dat ze onderdeel uitmaakt van IS en probeert de sharia-wetgeving in het Westen in te voeren. „Ik zou iedereen willen bekeren en islamiseren. Ik kreeg zoveel macht toebedeeld!”

Haydar wil met haar muziek alleen het stereotype beeld doorbreken. Want ook zij wordt vaak aangesproken. „Mensen zeggen: je bent een slimme vrouw, je moet alleen jezelf nog wel bevrijden van die hoofddoek. En dat terwijl mijn man degene is die thuisblijft met de kinderen en ik degene ben die aan het werk is.” Dat neemt niet weg dat er inderdaad islamitische landen zijn waar vrouwen worden onderdrukt, zegt ze. Maar zo zijn er volgens haar ook Europese landen waar dat gebeurt. Neem Frankrijk, waar in het openbaar onderwijs „religieuze symbolen” waaronder de hoofddoek zijn verboden. „Een vrouw dwingen zich te kleden of zich uit te kleden is wat mij betreft het toppunt van onderdrukking”, zegt Haydar. „Dat gebeurt in Frankrijk en dat gebeurt in Saoedi-Arabië. Voor mij zijn het twee kanten van dezelfde medaille.”

Hoewel haar achterban uit een grote schare moslims bestaat, spreekt Haydar met haar muziek naar eigen zeggen een bredere doelgroep aan. Het publiek dat op haar optredens afkomt is doorgaans jong, progressief, politiek bewust en maatschappelijk betrokken, zegt ze. „Mijn video is het meest bekeken in Indonesië, het grootste moslimland ter wereld”, vertelt Haydar. Maar ook in landen als Marokko en Turkije luisteren mensen graag naar haar muziek, net als in Amerika en het Verenigd Koninkrijk.

Traditionele familie

Haar strijd voor rechtvaardigheid, spreekt meer mensen aan. Onder de clip van ‘Barbarian’ op YouTube schreef een fan: „Ik ben geen moslim of Arabier. Ik ben een inheemse Hawaïaanse christen. En je boodschap komt écht aan. Ook wij werden barbaren genoemd toen de VS ons inlijfden en ons geen kiesrecht gaven.” In het nummer verzet Haydar zich samen met de Dominicaans-Amerikaanse zangeres en actrice Jackie Cruz tegen westerse schoonheidsnormen die de wereld domineren. Het nummer is ook een oproep aan inheemse volken om van zichzelf te houden.

De clip van ‘Barbarian’.

Dat haar muziek en haar verschijning een hit zijn, is niet vanzelfsprekend. Haydar komt uit een vrij traditionele Arabische familie, waarin het voor een meisje niet gewoon is om muziek te maken en op te treden, vertelt ze. „Dat wordt gezien als onfatsoenlijk of beschamend.” Bovendien groeide Haydar op met het idee dat muziek haram is. Een zonde, en dus verboden. „Toen ik begon met spoken word waren mijn ouders wel ongerust. Maar zolang ik niets te gek deed, gingen ze erin mee. Ik was pas veertien, dus zij moesten mij rondrijden naar mijn optredens. Daardoor wisten ze dus precies waar ik mee bezig was. Dat heeft geholpen.”

Ze begrijpt dat sommige moslims zeggen dat muziek haram is. „Dat idee is ontstaan omdat muziek – net als veel andere dingen in het leven – veel kwaad kan doen”, zegt ze. Muziek kan bijvoorbeeld verleidelijk zijn. „Een goed voorbeeld is zanger R. Kelly, die zijn muziek heeft gebruikt om jonge vrouwen aan te trekken, hen te verleiden, te onderdrukken en te verkrachten. In zo’n situatie is muziek inderdaad slecht.”

Maar muziek kan ook een middel zijn voor bevrijding, voor liefde en voor goedheid, zegt ze. „Je kunt muziek ook gebruiken om je te verzetten tegen het kwade en op te komen voor gerechtigheid en gelijkwaardigheid, zoals ik doe.”