Salarissen bestuurders worden met wachtgeld bijgepast
Negen gemeenten en één provincie gebruiken wachtgeld om het salaris van bestuurders aan te vullen. Zo omzeilen ze het maximumsalaris dat de gemeenteraad beschikbaar heeft gesteld voor het bestuur.
Dat blijkt uit onderzoek van de Volkskrant. Het gaat om dertien wethouders en twee gedeputeerden van Flevoland die in een vorige bestuursperiode voor meer uren waren aangesteld (zie graphic hieronder). Voor het aantal uren dat zij nu minder werken vult de gemeente hun salaris aan met wachtgeld. De bedragen lopen uiteen van enkele honderden tot zo’n drieënhalfduizend euro bruto per maand. Per jaar kost het de gemeenten en de provincie opgeteld ongeveer 300 duizend euro.
In bijna alle gevallen is de constructie het gevolg van het versplinterde politieke landschap, waardoor er vaak een groot aantal partijen nodig is om een meerderheidscoalitie te vormen. Als al die partijen ook een eigen wethouder of gedeputeerde wil leveren, kan het bestuur groter worden dan met de gemeenteraad is afgesproken. Dat lossen de partijen op door deeltijdbestuurders aan te stellen. Degenen die in een vorige bestuursperiode voor een langere werkweek waren aangesteld, vullen dat gat nu op met wachtgeld. De bestuurders wijzen erop dat ze weliswaar in deeltijd werken maar vaak wel een volledige werkweek bezig zijn. Nieuwe wethouders in deeltijd krijgen echter geen extra uitkering.
‘Dit is oneigenlijk gebruik van de wachtgeldregeling’, zegt hoogleraar regionaal bestuur Marcel Boogers. De constructie is bedoeld om de onvoorspelbaarheid van een politieke functie te compenseren. Politici, die soms onverwacht van de ene op de andere dag hun baan verliezen, zijn zo na het beëindigen van hun functie nog enige tijd verzekerd van inkomen. De duur van regeling is – afhankelijk van de tijd dat iemand een ambt heeft vervuld – minimaal 2 jaar tot maximaal 3 jaar en 2 maanden. De uitkering is eerst 80 procent van het loon dat iemand ontving, na een jaar wordt dat 70 procent.
Om oud-politici te stimuleren nieuw werk te zoeken, mag de uitkering worden aangevuld met nieuwe inkomsten, tot 100 procent van het salaris dat ze als bestuurder verdienden. Boogers: ‘Die regeling is bedacht om bestuurders een financieel vangnet te bieden als ze plots moeten opstappen, maar het wordt blijkbaar niet door iedereen zo gebruikt.’
Gedeputeerde Jan-Nico Appelman (CDA) krijgt maandelijks ruim tweeduizend euro wachtgeld voor de dag die hij minder is aangesteld. Die verkleinde aanstelling was nodig omdat in de politiek in Flevoland is afgesproken dat er maximaal vijf provinciebestuurders zijn, terwijl de verkiezingsuitslag van 2019 noodzaakte tot een samenwerking tussen zes partijen. Het werd opgelost door vijf voltijdbanen te verdelen over zes gedeputeerden.
Appelman en Michiel Rijsberman (D66), die eerder ook al in gedeputeerde waren, moesten respectievelijk een hele dag en anderhalve dag inleveren. Die deeltijdaanstelling is een fictie, erkent Appelman. ‘Mijn agenda zit de hele week vol.’
Het was voor de meeste bestuurders geen lastige afweging om de wachtgeldregeling te accepteren. ‘Iedere werknemer heeft het recht om van hun rechtspositieregeling gebruik te maken’, laat wethouder Diana van Damme-Fassaert (PvdA) van de gemeente Hulst per mail weten. Ze ontvangt maandelijks ruim 1100 euro voor de anderhalve dag die ze wekelijks minder is gaan werken.
Wethouder Pieter Kos (Stadspartij Den Helder) zegt verrast te zijn. De vier uur die hij in het nieuwe bestuur formeel minder is gaan werken, en met wachtgeld gecompenseerd krijgt, was hem in de praktijk niet opgevallen. ‘Ik zal thuis eens vertellen dat ik een halve dag vrij ben.’
‘Je kunt het wethouderschap niet met een schaartje knippen’
Wachtgeld is bedoeld om vertrekkende bestuurders even een inkomen te geven. Soms wordt dat geld echter gebruikt om salarissen bij te passen van bestuurders die korter zijn gaan werken. Volgens drie geïnterviewde bestuurders niet onterecht. ‘Korter werken’ bestaat sowieso alleen maar op papier.