Waarom mag één politicus niet bij de inauguratie van Trump zijn?

Want op het Capitool blijft vrijdag, als Donald Trump ingezworen wordt als 45ste president van de Verenigde Staten, één stoeltje leeg tussen de senatoren en door Trump voorgedragen ministers.

Die afwezige is de 'designated survivor'; de aangewezen persoon die de touwtjes in handen krijgt, mochten de  (aankomend) president en zijn regering omkomen door een nucleaire aanval, terreuraanslag, inslaande bliksem, tornado of wat voor gevaar dan ook. Als een soort vangnet om het land niet in totale chaos achter te laten bij zo'n doemscenario.

Elke keer als de president, vicepresident en andere leden van het kabinet bijeenkomen, bijvoorbeeld tijdens de jaarlijkse State of the Union, treedt het protocol in werking.

Nucleaire voetbal

Een kabinetslid wordt op die dag afgezonderd en naar een geheime, zwaarbeveiligde locatie buiten Washington gevlogen. Hij of zij is meestal een minder prominent lid van de regering, bijvoorbeeld een minister van transport of energie en krijgt dezelfde beveiliging als de president. 

Die laatste heeft zeventien directe opvolgers, mocht hij wegvallen, waaronder de vicepresident en de voorzitter van het Huis van Afgevaardigden. Komen ook die allemaal om, dan pas neemt de 'designated survivor' plaats in het Witte Huis. 

Sinds kort worden twee kabinetsleden afgezonderd bij grote overheidsontmoetingen. Een om de uitvoerende macht te vertegenwoordigen mocht de regering en president weggevaagd worden, een ander voor de wetgevende.

De aangewezen overlevende(n) krijgt weken voor zo'n bijeenkomst te horen te zijn uitgekozen. Die keuze maakt de president via de stafchef van het Witte Huis. Het regeringslid krijgt wekenlang training over hoe het land draaiend te houden tijdens een noodsituatie, en een kijkje in zaken van nationale veiligheid. 

Ook de aktetas waarmee de president het Amerikaanse nucleaire arsenaal op afstand kan bedienen, ook wel de 'nucleaire voetbal', reist met de designated survivor mee. 

Op de geheime locatie volgt het afgeschermde kabinetslid de toespraak of inauguratie van de president, naar verluidt onder het genot van een heerlijk steakdiner. Na afloop wordt hij of zij weer netjes thuis afgezet.

Niet ieder lid van de Amerikaanse regering kan de taak van 'verstopte plaatsvervanger' toebedeeld krijgen. De eis is dat een designated survivor, net als bij een president, minstens 35 jaar oud is, in de VS is geboren en er op zijn minst veertien jaar woont.

Koude Oorlog

Het idee voorbereid te zijn op het plotseling wegvallen van de president en zijn opvolgers ontstond in de jaren zestig, ten tijde van de Koude Oorlog. Met de dreiging van een Russische kernaanval moest Amerika voorbereid zijn, en dus moest een kabinetslid worden afgezonderd tijdens regeringsbijeenkomsten. Het liefst ver weg van Washington. Voor het geval dat.

Hoe de 'verstopte' regeringsleden hun avond tijdens een State of the Union of inauguratie doorbrachten, was na de Koude Oorlog meestal aan hen zelf. In die jaren kozen veel politici er voor van hun verplichte afzondering een leuk avondje uit te maken.

Zo besloot energieminister Bill Richardson, designated survivor tijdens The State of the Union in 2000, een weekendje weg te gaan met zijn vrouw. Terwijl president Bill Clinton het congres toesprak, verbleef het stel in een pittoresk kustplaatsje in de staat Maryland. Donna Shalala werd als minister van gezondheid in 1996 gevraagd niet naar The State of the Union te komen. Daarop besloot zij haar taak te vervullen vanuit het Witte Huis. Shalala maakte er een gezellige bedoening van, bestelde pizza, en zei later de bureaustoel van de president in het Oval Office te hebben uitgeprobeerd.

Cataclysme

Van de druk dat bovengenoemde politici de Verenigde Staten zouden moeten leiden mocht de president en zijn lijn van opvolgers in een (nucleaire) flits omkomen, leken zij maar weinig last te hebben.

Tegenwoordig is dat wel anders, lieten designated survivors uit recentere jaren zich ontvallen. Volgens hen nemen de veiligheidsdiensten het protocol zeer serieus sinds de aanslagen in New York op 11 september 2001, en wordt de aangewezen overlevende met zijn neus op de feiten gedrukt.  

"Je denkt aan het cataclysme dat zou moeten plaatsvinden om jou president te laten te worden en de staat van het land die zou volgen", zei Jim Nicholson, voormalig minister van Veteranenzaken over zijn ervaring als designated survivor onder president George Bush in 2006 tegen ABC.

Nicholson zei dat hij met het defensiepersoneel op de geheime locatie scenario's oefende waarin hij de waarnemend president was.

Wie tijdens de inauguratie van Donald Trump op de stoel van designated survivor zit, is nog niet bekendgemaakt. Het is niet ondenkbaar dat dit een wat prominenter lid van de Amerikaanse regering is, zoals tijdens de vorige wisseling van de wacht in 2009. 

Toen zat defensieminister Robert Gates ergens in een veilig heenkomen buiten Washington. Saillant detail is dat mocht het noodlot toeslaan en Donald Trump inclusief zijn nieuwe regering omkomen, een lid van het kabinet van Obama de macht in handen krijgt.