Daarom wordt er in Den Haag zo vaak gescholden met kanker

KWF Kankerbestrijding roept op te stoppen met kanker als scheldwoord. En ja dan mogen we ons in Den Haag wel aangesproken voelen, want het woord ‘kanker’ wordt nogal veel gebruikt in het platte Haags. Is het niet kankeren op Theo van dûh Burrâgh dan is er wel weer een ‘kankâhgoeiûh’ nieuwe film in de bios. Heb je je nou nooit eens afgevraagd waarom Hagenezen nou zoveel met kanker schelden?

Je bent niet de enige! Wij zijn al langer benieuwd naar de herkomst van kanker als scheldwoord dus gingen we op onderzoek uit.

Kankeren

Het werkwoord kankeren wordt al honderden jaren gebruikt en heeft niet per se met de ziekte te maken. ‘In een schandelic ende canckerende ledt’, staat er bijvoorbeeld in een oud wetboek uit 1604 en betekent ‘een schandelijk en verziekt lid van de gemeenschap’ volgens Instituut Nederlandse Taal.

‘Krijg de tering’, ‘krijg de kanker’, ‘krijg de tyfus’, ‘krijg de pokken’

Rob Tempelaars van het Instituut voor de Nederlandse Taal stelt dat het schelden met kanker wél van de ziekte is afgeleid. “In het Nederlands is het heel gebruikelijk om mensen een ziekte toe te wensen, bijvoorbeeld in ‘krijg de tering’ of ‘krijg de tyfus’. Dit zijn verwensingen. Als vloek wordt ‘kanker’ ook wel gebruikt”, vertelt hij.

Den Haag en kanker

Robert-Jan Rueb schreef ooit in een reactie op de komst van het Ministerie van Welzijn en Sport naar Den Haag: ‘De Haagse geschiedenis is doorspekt met chronische ziektes. Zo was Den Haag van 1540 tot en met 1693 afwisselend een ‘Peststad’ en een ‘Klerestad’ (uiteraard verbasterd van de cholera), de eerste helft van de 18e eeuw was het een absolute Tyfusstad’, van 1784 tot diep in de 19de eeuw een duidelijke ‘Teringstad’ en vanaf vlak na de Tweede Wereldoorlog staat Den Haag te boek als ‘Kankerstad’. Dat dergelijke invloedrijke epidemieën ook tot het taalgebruik doordringen mag duidelijk zijn.’

‘Geen dialect in Nederland waarin zo veel met ziektes wordt gestrooid (als) het Haags’

Verder wordt het Haags volgens dit artikel in de Volkskrant gekenmerkt als een grove taal gevuld met scheldwoorden. Er is volgens Tolk- en Vertaalcentrum Nederland ‘waarschijnlijk geen dialect in Nederland waarin zo veel met ziektes wordt gestrooid (als) het Haags.’

Dag tegen schelden met kanker

Schelden met kanker is dus al oud, en kan ook niet helemaal los gezien van de ziekte. Het was voor Richelle Laurijsen tien jaar geleden een doorn in het oog. De kankerpatiënte richtte in 2009 een stichting op die het bewustzijn rondom schelden moet vergroten. Richelle overleed in dat jaar, maar haar ouders zetten het werk van de stichting voort.

Schelden met kanker kan dus een Haagse traditie zijn, maar misschien is het inmiddels wel eens tijd om daar afscheid van te nemen.