Gelekte documenten bewijzen: Irak is in feite een satellietstaat van Iran

Wat vele critici van Iran al jaren vermoeden, is maandag concreet geworden door een serie gelekte documenten. Iran heeft een groot deel van de Iraakse regering onder controle, is overal in de legerleiding en politiek geïnfiltreerd en runt in alle gelederen van de Iraakse overheid een uitgebreid netwerk van agenten die doen wat Iran hun opdraagt:  politiek, leger, veiligheidsdiensten, en religieuze leiding. Het veel grotere buurland Iran behandelt Irak in feite als een satellietstaat onder controle van Teheran.

Dat blijkt uit 700 pagina’s geheime documenten die door een klokkenluider zijn gelekt aan de onderzoeksjournalistieke website The Intercept, die er maandag samen met The New York Times over publiceerde. De documenten komen van een onbekende Iraakse klokkenluider. De controle die Iran over Irak heeft is zo groot, dat Teheran vrijwel alle belangrijke beslissingen kan sturen. Premiers en ministers worden uitgebreid gescreend op bruikbaarheid voor de doelen van Iran, voordat hun benoeming een feit wordt. De Iraniërs hebben zelfs vroegere bronnen van de CIA gerekruteerd.

Felle protesten

Irak is al vijf weken het toneel van ongekend felle protesten tegen de regering. Op maandag blokkeerden betogers de toegang tot de cruciale invoerhaven bij de zuidelijke stad Basra. De honderdduizenden betogers, vooral jongeren, zijn afkomstig uit alle religieuze groepen in Iraks verdeelde samenleving. Zij eisen werkgelegenheid, actie tegen de allesoverheersende corruptie in het overheidsbestel, en een einde aan de – vaak door Iran gesteunde – sjiitische milities die zich hebben ontwikkeld tot een wijdvertakte maffia. Voor het eerst richten de massale protesten zich ook direct op de groeiende Iraanse invloed op Irak.

Begin deze maand gooiden betogers brandbommen naar het Iraanse consulaat in de zuidelijke stad Karbala. Dat is nota bene het centrum van de sjiitische religieuze gemeenschap, van nature een bondgenoot van Iran. Ongeveer tweederde van de Iraakse bevolking is sjiitisch moslim. Iran wordt geleid door sjiitische geestelijken, en geldt als wereldwijd centrum van de religie. Saddam Hussein was lid van de soennitische minderheid in Irak. Met zijn dood verloor die groep veel van haar macht. Inmiddels zwaaien pro-Iraanse sjiitische politici de scepter.

Feitelijk maakt Iran bijna de dienst uit, blijkt uit de documenten. Generaal-majoor Qassem Suleimani, de leider van een schimmig onderdeel van Irans Revolutionaire Garde, geeft gestalte aan de Iraanse invloed. Suleimani leidt de Quds Force, een strijdmacht van onbekende omvang die het midden houdt tussen een inlichtingendienst en een commando-eenheid. De Quds Force houdt zich bezig met buitenlandse operaties op het gebied van spionage, subversie, sabotage, en politieke beïnvloeding. Suleimani zelf is een van de invloedrijkste spelers in het Midden-Oosten.

Lange campagne

De gelekte documenten zijn boodschappen tussen het Iraanse Ministerie voor Inlichtingen en Veiligheid (MOIS) en zijn agenten in het veld in Irak, in de periode 2014-2015. Die werken parallel aan de agenten van de inlichtingendienst van de Revolutionaire Garde. De documenten beschrijven een lange campagne waarbij beide diensten hoge Iraakse functionarissen rekruteren en instrueren tijdens ontmoetingen die niet zouden misstaan in een spionagethriller. De Iraanse ‘handlers’ spreken hun Iraakse bronnen op verjaardagsfeestjes, in winkelcentra en in donkere steegjes.

De MOIS stuurde veel agenten naar Irak in de nasleep van de Amerikaanse invasie van Irak in 2003. Na de val van Saddam Hussein ontstond een burgeroorlog tussen religieuze groepen, waarbij Iran’s sjiitische meerderheid de bescherming van Teheran vroeg. De laatste jaren is de Revolutionaire Garde zeer invloedrijk geworden. Toen Islamitische Staat in juni 2014 Mosul innam, sloeg het Iraakse leger op de vlucht. In de jaren erop trainde en bewapende Iran allerlei sjiitische milities in Irak om te strijd over te nemen.

Behalve talloze Iraakse functionarissen wist Teheran ook voormalige bronnen van de Amerikaanse CIA in Irak te rekruteren. Die kwamen vaak zonder werk te zitten nadat de VS vanaf 2011 hun aanwezigheid in Irak hadden verminderd. Eén agent, die de Amerikanen runden onder de codenaam Donnie Brasco, bood Iran aan om details over Amerikaanse activiteiten te verkopen. Daaronder de locaties van safehouses waar Amerikanen bronnen ontmoeten en de namen van Irakezen die nog voor de Amerikanen zouden werken. 

Suleimani speelt een cruciale rol in de uitbreiding van Iraanse invloed op het Midden-Oosten. Die gaat onder andere via de sjiitische militante groep Hezbollah in Libanon en via het Syrische regime van president Bashar al-Assad. Die krijgt al acht jaar lang Iraanse militaire en financiële steun bij het bloedig neerslaan van een opstand tegen zijn bewind. De gelekte documenten beschrijven onder meer hoe Suleimani een bezoek bracht aan de Iraakse minister van Transport met het verzoek het luchtruim van Irak open te stellen voor Iraanse vliegtuigen met militair materieel bestemd voor Syrië. ‘Op mijn ogen, natuurlijk!’, was diens antwoord.

Ook in Amerikaanse militaire kringen erkent men nu dat het Amerikaanse vertrek uit Irak neerkwam op een overname van het land door Iran. Een recente studie van de Irak-oorlog, uitgevoerd door het Pentagon, concludeert: ‘het lijkt erop dat de enige winnaar (van de Irak-oorlog, red.) een sterker en meer expansionistisch Iran is.’