Als Zwarte Piet het moet hebben van hooligans en Pegida, is hij reddeloos verloren
Na de aanval op Kick Out Zwarte Piet in Den Haag boekte de beweging bij de Sinterklaasintochten afgelopen weekeinde een belangrijke morele overwinning. Door het geweld van de pro-Pieten lijkt de positie van Zwarte Piet verder af te kalven.
‘Welkom bij Kick Out Zwarte Piet-Tours. We gaan er een mooie, strijdbare reis van maken’, zei Mitchell Esajas, voorman van Kick Out Zwarte Piet, door de microfoon van een bus die zaterdag van Amsterdam naar Den Haag reed. De inzittenden waren strijdbaar, maar ook een beetje gespannen. Wat zouden ze in Den Haag aantreffen?
In deze stad werd vrijdag 8 november een vergadering van Kick Out Zwarte Piet aangevallen door hooligans met vuurwerkbommen en honkbalknuppels. ‘Gelukkig zijn ze niet binnengekomen, want ze wilden ons letterlijk kapotslaan’, zegt Esajas. ‘Het is een reële vrees dat er doden vallen om Zwarte Piet. Je moet met alle scenario’s rekening houden.’ Kick Out Zwarte Piet vindt het schandalig dat premier Rutte niets over de aanval heeft gezegd. De actiegroep eist voor 5 december een gesprek met de premier over Zwarte Piet en racisme in het algemeen.
Risicowedstrijd
De intocht van Sinterklaas is tegenwoordig net een risicowedstrijd in de Eredivisie. De autoriteiten zetten zich schrap. Zaterdag verliep de editie van 2019 zonder grote problemen. Dat kwam ook doordat anti- en pro-Pieten uit elkaar werden gehouden.
In Den Haag mochten de anti-Pieten niet langs de route van Sinterklaas demonstreren, omdat de politie hun veiligheid niet kon garanderen. De demonstranten werden onder politie-escorte naar een smalle strook grond bij het Malieveld gebracht, ingeklemd tussen een verkeersader en een gracht. Geïsoleerd en gemakkelijk te beveiligen. In zekere zin was het een nederlaag. ‘We hebben niet mogen demonstreren onder het publiek. Daarom sta je op een afgesloten veldje voor eigen parochie te preken’, zei Ivette Forster, festivalorganisator en voormalig tv-maker.
Anderzijds boekte Kick Out Zwarte Piet een belangrijke morele overwinning. Vreedzame anti-Pieten moesten door de politie beschermd worden tegen gewelddadige pro-Pieten. Door het geweld van de pro-Pieten lijkt de positie van Zwarte Piet verder af te kalven. Als Piet moet worden verdedigd door hooligans en extreem-rechtse activisten van Pegida, is hij reddeloos verloren.
Veel voor elkaar gekregen
In 2011 werden Jerry Afriyie en Quinsy Gario gearresteerd toen ze in Dordrecht tegen Zwarte Piet demonstreerden, als twee roependen in de woestijn. Sindsdien is het hard gegaan. De beweging is nog altijd klein – in Den Haag demonstreerden zaterdag zevenhonderd mensen – maar heeft veel voor elkaar gekregen. De NTR introduceerde de roetveegpiet, Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en andere gemeenten namen afscheid van de pikzwarte Piet.
Niettemin blijft de weerstand tegen verandering van Zwarte Piet groot. Volgens een recente peiling van het opiniepanel van EenVandaag is 71 procent van de Nederlanders tegen aanpassing. In 2013 was dat nog 83 procent, maar in 2017 68 procent. De standpunten lijken zich weer te verharden. Volgens het Sociaal en Cultureel Planbureau wil 56 procent Zwarte Piet handhaven. Nog eens 17 procent is van mening dat hij alleen veranderd mag worden als een grote meerderheid van de bevolking dat wil. I & O Research kwam vorig jaar lager uit: 50 procent van de bevolking vond dat Zwarte Piet zwart moest blijven.
Het debat over Zwarte Piet is karakteristiek voor een diverse samenleving. Gelden simpelweg de meeste stemmen of moet de meerderheid rekening houden met minderheden, die zich gekwetst voelen door Zwarte Piet? De pro-Pieten zeggen dat zij geen racistische bedoelingen hebben, de anti-Pieten weten zich gesteund door wetenschappelijk onderzoek waaruit blijkt Piet een racistische karikatuur uit het slavernijverleden is.
In het defensief
Zwarte Piet is een symbool van de eigen cultuur geworden voor Nederlanders die ontevreden zijn over immigratie en globalisering. Het conflict wordt verder aangewakkerd door de tegenstelling tussen stad en platteland. In een plaats als Coevorden waren de Pieten zaterdag pikzwart als vanouds.
Het debat is nog niet beslecht, maar de gewelddadige gebeurtenissen van 2019 lijken de positie van Zwarte Piet verder te hebben verzwakt. Kick Out Zwarte Piet en andere activisten hebben Piet in het defensief gedrongen. De knecht van Sinterklaas heeft zijn vanzelfsprekendheid verloren. De publieke omroep, grote gemeenten en grote bedrijven willen hun vingers niet meer branden aan een zo omstreden figuur.
In een eerdere versie van dit stuk ontbrak een cijfer uit het onderzoek van het SCP. Naast de 56 procent van de Nederlanders die tegen een aanpassing is van Zwarte Piet, wil nog eens 17 procent Piet alleen aanpassen als een grote meerderheid van de bevolking dat wil.
MEER OVER DE SINT EN ZIJN HELPER
Op het moment dat Sinterklaas met zijn stoomtrein arriveerde in Apeldoorn, werden verderop in de stad tien zwart geschminkte Pegida-pieten opgepakt. ‘Wij zijn de echte Zwarte Pieten, Sinterklaas heeft NSB-pieten.’ Onze verslaggever was erbij.
Net als in Nederland wordt ook op Curaçao tijdens de intocht gedemonstreerd tegen Zwarte Piet, zij het op bescheiden schaal, ziet correspondent Kees Broere.
Wie zijn die mensen die niet alleen meer racistisch schelden op sociale media, maar ook de straat op gaan om met geweld en dreigementen op te komen voor Zwarte Piet? En hoe heeft het zover kunnen komen?
Nu de publieke omroep is overgestapt op de roetveegpiet, stopt Peter Lambert – na twaalf jaar – als hoofdpiet van Castricum. ‘Ik dacht direct: het is klaar, het is over.’
In steeds meer gemeenten doet de roetveegpiet zijn intrede bij de sinterklaasintocht. De schoorsteenvariant van Zwarte Piet verschijnt vooral in steden, en in enkele dorpsgemeenten. Bij die laatste brandt het bestuur zijn handen er niet aan: dan komt het besluit van lokale comités.