NU.nl vroeg alle gemeenten in Nederland hoeveel panden de burgemeester heeft gesloten na de vondst van drugs. Ruim 60 procent van de gemeenten in Nederland nam deel aan het onderzoek van NU.nl.
Hieruit bleek dat in 80 procent van de 224 deelnemende gemeenten in de afgelopen twee jaar minstens één pand is gesloten. Dat er zo regelmatig panden worden gesloten, is omstreden.
Drugsdebat
Wet alleen bedoeld om overlast door illegale drugshandel tegen te gaan
Jan Brouwer, hoogleraar Algemene Rechtswetenschap aan de Rijksuniversiteit Groningen vertelt dat de wet op basis waarvan burgemeesters woningen sluiten, artikel 13b van de Opiumwet (Wet Damocles), niet was bedoeld voor veel van de situaties waarin nu panden worden gesloten. Volgens Brouwer is de Wet Damocles alleen bedoeld om overlast door illegale drugshandel vanuit woningen en andere panden aan te pakken.
"Toen de wet in 2007 in de Tweede Kamer werd behandeld, werd gezegd dat er altijd eerst een waarschuwing zou worden gegeven en dat de wet echt alleen zou worden toegepast bij zaken waarbij er vanuit het pand wordt gehandeld in drugs. Inmiddels zien we dat burgemeesters die waarschuwing vaak helemaal niet geven en dat bij de meeste panden die worden gesloten er helemaal geen sprake is van handel, maar alleen van wietteelt."
Brouwer legt uit dat het sluiten van een woning een ingrijpende maatregel is. "Meestal gaat het om huurpanden en dan betekent een tijdelijke sluiting van een woning voor de bewoner bijna altijd dat het huurcontact wordt opgezegd en dat hij dus zijn huis wordt uitgezet."
Gemeenten willen met sluitingen 'signaal afgeven'
Verschillende gemeenten laten aan NU.nl weten de Wet Damocles regelmatig te gebruiken, omdat ze een signaal willen afgeven aan drugscriminelen, drugscriminaliteit willen bestrijden en het sluiten van woningen een "preventieve werking" heeft.
Hiervoor mogen burgemeesters de Wet Damocles volgens Brouwer echter niet gebruiken. "De reden van sluiting moet zijn: het stoppen van drugshandel vanuit een pand, dan wel voorkomen dat het pand in de toekomst opnieuw voor drugscriminaliteit wordt gebruikt."
Volgens Henny Sackers, hoogleraar Bestuurssanctierecht aan de Radboud Universiteit, mag een burgemeester de Wet Damocles wél gebruiken om te straffen en drugscriminaliteit in de stad te bestrijden. Sackers vertelt dat burgemeesters de Wet Damocles juist ook regelmatig zo gebruiken, omdat ze hiermee een krachtig signaal kunnen afgeven en aan de wijk waarin het pand ligt kunnen laten zien dat er ook vanuit de gemeente wordt opgetreden tegen drugscriminaliteit.
Het is volgens Sackers wel de vraag of het wenselijk is dat burgemeesters steeds vaker straffend optreden. "De burgemeester kreeg er, naast de Opiumwet, steeds meer bevoegdheden bij om criminaliteit te bestrijden. Dit is in Nederland eigenlijk niet de rol van de burgemeester en dit brengt ook risico's - zoals bedreigingen - met zich mee."
Wet Damocles is in januari verruimd
Op 1 januari 2019 is de Wet Damocles uitgebreid. Hierdoor kan een burgemeester een pand ook sluiten als er geen drugs zijn gevonden, maar er wel sprake is van voorbereidingshandelingen. Er zijn dan bijvoorbeeld voorwerpen gevonden die worden gebruikt om wiet te telen.
Deze verruiming lijkt ervoor te zorgen dat burgemeesters nog vaker een pand sluiten. Ongeveer een op de vijf aan het onderzoek deelnemende gemeenten liet weten dat er door de verruiming dit jaar al waarschijnlijk meer panden gesloten gaan worden op basis van de Wet Damocles.
Heeft het effect?
Heeft het sluiten van al die woningen eigenlijk wel zin? Volgens Sackers kan het sluiten van drugspanden op lokaal niveau zeker positieve effecten hebben. "We zien dat bijvoorbeeld de leefbaarheid van een aantal wijken in Rotterdam hierdoor is verbeterd."
"Maar het is goed mogelijk dat je door het sluiten van drugspanden de drugscriminaliteit alleen verplaatst. Het is onduidelijk of hierdoor de drugscriminaliteit in zijn geheel afneemt." Ook Brouwer vertelt dat tot nu toe niet is onderzocht wat voor effect woningsluitingen op drugscriminaliteit hebben.