Het Amerikaanse publiek kan meekijken, en dat verandert meteen de dynamiek van de impeachment-hoorzittingen

De lichaamstaal van de volksvertegenwoordigers zegt al veel over hoe de twee partijen erin zitten, als de eerste twee getuigen woensdagochtend vertellen hoe zorgwekkend ze het vonden dat de president van de Verenigde Staten zijn Oekra­iense collega vroeg om een onderzoek in te stellen naar zijn politieke rivalen.

De Democraten zitten rechtop in de leren stoelen, de ogen strak op de getuigen gericht, en kijken met een mengeling van ernst en gespeelde nieuwsgierigheid naar de twee mannen voor hen van wie ze het verhaal allang hebben gehoord – maar die dat hier voor het oog van de natie nog even dunnetjes over moeten doen. De Democraten hopen dat de rest van het land net zo als zij voor de tv zal zitten.

De Republikeinen hangen onderuitgezakt of wippen verveeld in de fauteuils, de wenkbrauwen opgetrokken, en kijken met een mengeling van scepsis en minachting naar de twee mannen van wie ze het verhaal toch niet serieus gaan nemen – twee mannen die net door de Republikeinse voorman Devin Nunes zijn uitgemaakt voor ‘bewuste of onbewuste figuranten in een goedkope Oekraïense opvolger van het Russische neponderzoek’. De Republikeinen hopen dat de rest van het land net zo als zij voor de tv zal zitten.

Woensdag is een historische dag in de Verenigde Staten. De eerste openbare zitting in het impeachment-onderzoek naar Donald Trump markeert het begin van een proces dat grote consequenties kan hebben. Het zal waarschijnlijk leiden tot de eigenlijke im­peachment, een formele aanklacht tegen de president, en dat is uiterst uitzonderlijk: zo vaak worden Amerikaanse presidenten niet door het Congres aangeklaagd (Andrew Johnson, Bill Clinton, Richard Nixon bijna). Wanneer dat gebeurt, komt er een rechtszaak in de Senaat, die kan leiden tot de afzetting van de president – dat is nog nooit gebeurd (Nixon hield de eer al voor de impeachment aan zichzelf).

Herverkiezingscampagne

Er zijn al zes weken lang hoorzittingen gehouden, maar dat was achter gesloten deuren. De gehoorde diplomaten en ambtenaren vertelden allemaal een stuk van het verhaal dat inmiddels redelijk compleet is: Donald Trump wilde dat de Oekraïense president Volodymir Zelenski onderzoeken zou aankondigen die hem zouden helpen bij zijn herverkiezingscampagne, hij gebruikte daarvoor ongebruikelijke diplomatieke kanalen, en hield tegelijk maandenlang militaire steun aan Oekraïne tegen. Volgens de diplomaten die erbij waren, waren de onderzoeken een voorwaarde voor de steun.

Nu zijn de deuren geopend en kan het Amerikaanse publiek meekijken. Dat verandert meteen de dynamiek van de zittingen. Het gaat niet meer alleen om de feiten, maar om hoe die feiten worden gepresenteerd. Het gaat niet per se om de waarheid, maar om wat het Amerikaanse publiek als waarheid ziet. En het gaat er niet om of dat erg is, maar of het Amerikaanse publiek dat erg vindt – want zij, de kiezers, zullen bepalen of hun vertegenwoordigers in de Senaat het straks erg gaan vinden.

Voor de Democraten zijn de feiten al ernstig genoeg. ‘Als dit gedrag niet voldoende is om de president af te zetten, wat dan wel?’, vraagt Adam Schiff, de Democratische voorzitter van de Inlichtingencommissie zich af in zijn openingstoespraak. ‘Heeft de ambtseed – die voorschrijft dat de president de grondwet verdedigt – nog wel betekenis?’

De Republikeinen weten dat er meer speelruimte is tussen wat Trump heeft gedaan en hoe het publiek dat uiteindelijk gaat zien. In zijn openingstoespraak maakt Devin Nunes, de Californische steunpilaar van Trump, om te beginnen het onderzoek verdacht. ‘Dit is slechts een Democratische manoeuvre om Trump uit zijn functie te zetten nu dat met een drie jaar durende operatie van de Democraten, de corrupte media en partijdige bureaucraten niet is gelukt.’

Rechtbankdrama

Om het rechtbankdrama wat consistenter te maken, had Schiff besloten beide partijen eerst drie kwartier te ­geven voor een continue ondervraging door een advocaat, in plaats van de gebruikelijke beurtelingse brokjes van vijf minuten voor elk Congreslid. Maar het vuurwerk komt toch uiteindelijk pas van de volksvertegenwoordigers zelf. Want ineens komen de Republikeinen omhoog uit hun fauteuils.

Het is Jim Jordan, de speciaal door de Republikeinen aan de Inlichtingencommissie toegevoegde worstelcoach, die getuige Bill Taylor frontaal aanvalt. Het tegengehouden geld ging uiteindelijk gewoon naar Oekraïne, toch? Er is nooit een onderzoek naar Biden ingesteld, toch? En Zelenski zelf heeft gezegd dat hij nooit onder druk is gezet. En dan komt Jordans heupworp: is het misschien gewoon allemaal onzin, wat de getuigen vertellen?

Jordan: ‘U heeft niet meegeluisterd met het telefoontje tussen Trump en Zelenski?’

Taylor: ‘Nee.’

Jordan: ‘U heeft nooit gepraat met stafchef Mulvaney?’

Taylor: ‘Nee.’

Jordan: ‘U heeft de president nooit ontmoet?’

Taylor: ‘Nee.’

Jordan: ‘En u bent hun kroon­getuige!’

Alles komt uit de tweede hand, is de lijn van de Republikeinen, en kan het allemaal best niet waar zijn. Het is een argument dat ze lang kunnen volhouden: Trump heeft alle getuigen die uit de eerste hand kunnen vertellen wat er is gebeurd, verboden te getuigen.