Leuren met jihadisten: misschien wil Assad ze?

De Nederlandse IS-gangers zijn ieders probleem, behalve dat van Nederland zelf. Eerst moesten de Koerden en Amerikanen ‘onze’ jihadisten bewaken. Toen dat niet langer kon, moesten ze berecht worden door Irak of door Turkije. En nu ook dat dreigt te mislukken, wordt er gekeken naar de tot nu toe verguisde Bashar al-Assad. Misschien wil het Syrische regime ze?

Die opmerkelijke suggestie werd woensdag gedaan door CDA-Kamerlid Martijn van Helvert. Het was tijd voor „nieuwe geopolitiek”, zei hij tijdens een debat over het Nederlandse buitenlandbeleid. Het kabinet, met ook het CDA, moet volgens hem erkennen dat alle pogingen om Assad weg te krijgen zijn mislukt. Dat alleen de Syrische president in het hele land stabiliteit kan leveren. En dat dus alleen Assad kan voorkomen dat IS-gangers opduiken in Nederland – geheel in lijn met het kabinetsbeleid om ze toch vooral dáár te houden.

De Tweede Kamer ontplofte zowat. Zaken doen met iemand die gifgas tegen zijn eigen bevolking gebruikte? „Herinnert u zich de wandaden van Assad niet?”, vroeg PvdA-Kamerlid Lilianne Ploumen. „Dit is een klap in het gezicht van zijn slachtoffers”, zei Bram van Ojik (GroenLinks). Zelfs PVV-Kamerlid Raymond de Roon, die even daarvoor had gezegd dat het „het IS-tuig” wat hem betreft de doodstraf mag krijgen, zag hier geen brood in. „De stabiliteit waarover u spreekt is de stabiliteit van het mortuarium”, zei hij. Van Helvert: „We hebben de oplossingen niet voor het uitzoeken.”

Lees ook impliciet erkennen

Maandag meldde NRC al dat meerdere EU-lidstaten overwegen de banden met Assad aan te halen of daar al mee bezig zijn. Zij hopen vooral dat vluchtelingen naar Syrië terug kunnen als het daar rustiger wordt. Woensdag opperde Van Helvert niet alleen dat ook Nederland met Assad moet gaan praten, bijvoorbeeld over wederopbouw, maar dat het dan meteen moet gaan over de berechting van jihadisten. Het kabinet voert hierover gesprekken met Irak, maar die lijken kansloos, ook gezien de groeiende onrust daar.

Van Helvert liet met zijn plan opnieuw zien hoezeer de discussie rondom de IS-gangers een kwelling is geworden voor de coalitie. Iedereen zegt gerechtigheid te willen voor de slachtoffers van IS, maar over de weg daarnaartoe verschillen de meningen sterk. D66 vindt dat Nederland actief achter IS-gangers aan moet, om te voorkomen dat ze hun straf ontlopen. CDA en VVD vrezen dat hun kiezers dit niet zullen begrijpen en pleiten voor berechting dáár.

Alleen: de argumenten hiervoor zijn snel aan het verdampen. Maandag oordeelde de rechter dat het kabinet op z’n minst de kinderen van IS-gangers moet terughalen. Diezelfde dag begon Turkije met het terugsturen van buitenlandse jihadisten. Net als Irak heeft het geen zin om hen te berechten. Volgens Van Helvert blijft zo alleen Assad nog over.

Lees ook terugsturen

Sinds maandag heeft Turkije nog geen Nederlanders teruggestuurd, maar dat lijkt een kwestie van tijd. De Turkse minister Süleyman Soylu van Binnenlandse Zaken prees woensdag de „constructieve houding” die landen als Duitsland en Nederland inmiddels zouden hebben. Turkije reageerde de afgelopen weken geïrriteerd op de Nederlandse pogingen om Syriëgangers hun Nederlandse nationaliteit af te pakken – en hen zo te veranderen in ‘andermans probleem’.

Irak toont zich bereid buitenlanders te berechten, maar alleen als zij misdaden in het land hebben begaan. Bovendien, benadrukt Baghdad, kunnen ze dan de doodstraf krijgen, iets wat het kabinet niet wil. Maar VVD-Kamerlid Sven Koopmans pleitte woensdag voor „realisme”. Zijn partij is tegen de doodstraf, maar vindt ook dat IS-gangers wisten dat ze in landen vochten waar deze gegeven kan worden. „En dan zeggen wij: dat is jouw risico”, aldus Koopmans. „U bent dus alleen maar tegen als het u goed uitkomt”, zei D66’er en coalitiegenoot Sjoerd Sjoerdsma.

Wat geldt voor Irak, geldt ook voor Syrië: ook daar bestaat de doodstraf. CDA’er Van Helvert kreeg dan ook al snel de vraag of die voor hem acceptabel is. „Dat gaan we nooit goedkeuren”, antwoordde hij. Daarmee was de verwarring compleet: het CDA pleit voor berechting in Syrië, maar accepteert dan weer niet de doodstraf die daar ongetwijfeld bij hoort. De VVD accepteert de doodstraf, maar alleen in Irak, niet in Syrië. Want praten met Assad, zoals door coalitiegenoot CDA bepleit, is voor de liberalen een morele brug te ver. Het realisme van de een is niet het realisme van de ander.