‘EU moet meer doen om Griekenland en Italië te helpen met vluchtelingen’

Er is bij de Rekenkamer niemand die de goede bedoelingen van de EU in twijfel trekt. Feit is wel dat de aanpak van de noodsituatie die zich in 2015 aandiende niet bepaald soepel verloopt. In Rekenkamertaal: ,,Er is een ongelijkheid tussen doelen en resultaten.”

Na de komst van meer dan een miljoen vluchtelingen uit het Midden-Oosten en Noord-Afrika werd er een noodoperatie in gang gezet om de mensen te beoordelen en vervolgens eerlijk over Europa te verdelen. Griekenland en Italië hadden daarom gevraagd, omdat met name daar de vluchtelingen aankwamen. Deze twee landen konden de stroom simpelweg niet verwerken.

De Rekenkamer constateert nu dat de genomen maatregelen op zich wel goed zijn, maar lang niet voldoende. De bedoeling was om mensen sneller te laten doorstromen vanuit Griekenland en Italië naar de rest van de Europese Unie. Het aantal vluchtelingen dat naar Europa komt, is inmiddels afgenomen, maar dat heeft er niet toe geleid dat de druk op de zogenaamde ‘hotspots’ is verlicht.

In Griekenland, dat de grootste problemen kent, is de capaciteit wel vergroot, maar lang niet genoeg om de ontstane achterstand weg te werken. Zo is de registratie van de vluchtelingen en het afnemen van hun vingerafdrukken flink verbeterd, maar het gaat gewoon te langzaam. Ook is er een gebrek aan experts die moeten onderzoeken of mensen wel of niet in aanmerking komen voor asiel.

,,Die zijn er op zich wel”, zegt een van de onderzoekers van de Rekenkamer. ,,Maar de EU-lidstaten aarzelen om ze af te staan aan Griekenland en Italië. Niet per se omdat ze dat niet willen, maar simpelweg omdat ze hen zelf nodig hebben. En als ze al komen, dan blijven ze voor een veel te korte periode, vaak niet langer dan twee maanden.”

Ook blijken Griekse artsen niet enthousiast in het aanbieden van hun diensten. ,,Er is een grote weerstand bij lokale dokters”, klinkt het. ,,En volgens de Griekse wetgeving hebben alleen de eigen artsen een mandaat om in Griekenland hun beroep uit te oefenen. Ook de medische onderzoeken kennen dus een lange wachttijd.”

In Italië doet zich een ander probleem voor. Daar heeft Frontex (de kustwacht van de EU) meer mensen naartoe gestuurd, maar die hebben niks te doen, omdat de opvanglocaties nagenoeg leeg zijn. Zowel in Griekenland als Italië is er een nijpend tekort aan deskundige beambten die alleenreizende minderjarigen kunnen begeleiden (in Italië is er zelfs geen een).

De onderzoekers bezochten onder meer het Griekse eiland Samos. Ze troffen daar families aan die er al meer dan twee jaar zaten. ,,Sommigen hebben pas in 2023 hun eerste gesprek. We waren daar in het voorjaar en toen waren er al bijna twee keer zoveel mensen dan het kamp kon hebben. En de achterstand is alleen maar groter geworden. Het wordt winter nu, dus daar wil je liever niet aan denken.”

De lidstaten van de EU hadden afgesproken om 98.256 vluchtelingen onderling te verdelen (het aanvankelijke doel was overigens 160.000). Dat is echter voor maar 34.705 mensen ook gelukt, de meesten vanuit Griekenland. De Ieren hebben veruit de meeste mensen opgenomen, meer dan anderhalf keer zoveel dan ze bij wet verplicht waren. Nederland zit in de middenmoot. Ons land nam de helft op van wat is afgesproken. Polen en Hongarije hielden de deur helemaal dicht.

De Rekenkamer wil geen oordeel vellen, zegt het Maltese Rekenkamerlid Leo Brincat, de verantwoordelijke voor het rapport. ,,Maar de cijfers spreken voor zich. En het is simpel: als er meer moeite zou worden gedaan, dan zouden er meer asielzoekers kunnen worden opgenomen.”